BuG 471 – Bericht uit het Gewisse – 09/08/2021

BuG 471 on-line        Print  Tablet  Smartphone (7p)

Quote:"Ik ben stiekem jaloers op de rol die mijn goede UHasselt-collega’s Geert Molenberghs en Niel Hens opnemen in de coronacrisis”, geeft Johan Ackaert, decaan van de Faculteit Rechten van de UHasselt, toe. “Door rekening te houden met hun adviezen slaagde de regering erin om een totale ineenstorting van het gezondheidssysteem af te wenden. Het voornemen van de Vlaamse regering om de stemplicht bij de lokale en provinciale verkiezingen af te schaffen, toont jammer genoeg aan dat niet alle bestuurlijke niveaus in dit land hetzelfde luisterend oor hebben voor evidence based inzichten”

Degradatie stemplicht naar stemrecht, nu ook voor Vlamingen

Wat is nu al het voorzienbare effect van de afschaffing?
Geen blanco en ongeldige stemmen meer, geen boetes
meer voor niet-stemmers en een stijging van hun aantal ?
Drogen vooral oudere stemgerechtigden en niet-stemmers
 in landelijke gebieden rechts-extreemrechts op en
zorgen een versterkte 'migratie'stem en de stedelijke
 gebieden voor een hoger % van de 'linkse' stem?

Lees ook: 15 politologen tegen afschaffing stemlicht

Bronnen:
- Officiële lijst van het Rijksregister 2018 van alle gemeenten in België: Belgen 18+, potentieel en ingeschreven vreemdelingen 2018, onderscheiden naar EU en niet-EU en naar geslacht. Deze data zijn nergens anders meer beschikbaar op het internet.
- Evolutie 2012-2018 Belgen 18+ en inschrijvingen vreemdelingen (EU en niet-EU naar geslacht) voor alle Belgische gemeenten. Ook dit betreft uniek materiaal dat nergens ander ter beschikking staat.
- Speciaal opgevraagde lijst van Filip De Maesschalk met aantal niet-stemmers, blanco en ongeldige en berekende P1 (% niet stemmers), P2 (niet-stemmers+blanco/ongeldig) en P3 (niet-stemmers, blanco/ongeldig+ niet stemgerechtigde vreemdelingen) en dit voor alle gemeenten in België en de Antwerpse districten. Ook deze lijst is nergens anders beschikbaar op het internet. Beiden vormen ze een cruciale referentie voor de degradatie van de stemplicht naar een stemrecht, nu ook voor Belgen, in het Vlaams gewest..
- Sociale kenmerken, deelname, % partijen. Speciaal door npdata.be opgemaakte %-ges voor alle gemeenten in het Vlaams gewest met 40 sociale kenmerken die als basis dienden voor de berekening van de Pearsons Correlatiecoëfficiënt met de niet-uitgebrachte stemmen, de ongeldige/blanco en ook het kiesresultaat van de verschillende partijen. Gemeenten kunnen op elke kolomhoofding gesorteerd worden in aflopende of opgaande zin.

Inleiding: Gemeenteraadsleden vertegenwoordigen de gehele bevolking, -18 jarigen inbegrepen en ook degenen die geen stemrecht hebben of individueel beslissen om niet te gaan stemmen. Het aantal gemeenteraadsleden wordt berekend op basis van alle inwoners van een gemeente. In plaats van de stemplicht uit te breiden naar alle inwoners door de stemplicht in te voeren voor stemgerechtigde vreemdelingen en het uit te breiden naar alle verblijfsgerechtigde vreemdelingen, wordt de democratie beknot en het democratisch gehalte uitgehold door de stemplicht af te schaffen.

1. Het voor de hand liggend gevolg van het afschaffen van de stemplicht in het Vlaams gewest is tweevoudig:

1.1 De blanco en ongeldige stem zal in grote mate wegvallen. Het % blanco en ongeldige stemmen - volledig te onderscheiden van de niet-uitgebrachte stem - is vooral gesitueerd in landelijke gebeden, gebieden waar oa extreemrechts de boventoon heeft. In Zuienkerke werden geen verkiezingen georganiseerd vandaar de witte vlek op het kaartje.

1.2. Door het afschaffen van de stemplicht riskeren de niet-stemmers riskeren geen (niet geïnde) boete meer. Het betreft hier uitsluitend de stemplichtigen, dwz ook het beperkt aantal vreemdelingen dat zich ingeschreven had voor de verkiezingen. Het afschaffen van de stemplicht zal geen verandering brengen in de huidige 'stemplichtigen' die zich niet aanbieden in het stemhokje. Het huidig aantal niet-stemmers kan in de landelijke regio's een aanduiding zijn voor de mate waarin hun aantal zal vergroten, en dus voor een lager stemmenaantal zal zorgen van partijen die in landelijke gebieden hun kiesvolk rekruteren.

2. In plaats van het democratisch deficit te verminderen wordt het vergroot. De plicht voor vreemdelingen om zich in te schrijven voor lokale verkiezingen, waar zeer beperkt gevolg aan gegeven wordt, geeft al aan waartoe de omzetting van stemplicht in stemrecht kan/zal leiden. Afschaffen stemplicht maakt Vlamingen vreemdelingen in eigen  regio, zoals er nu nog geen stemplicht voor vreemdelingen geldt

3. Pearsons Correlatiecoëfficiënt: Partijen en niet-stemmers en blanco/ongeldige stemmen.

Wat is de huidige relatie tussen de blanco/ongeldige stem en het niet stemmen met het % dat elke partij behaalt. Deze relatie geeft een aanduiding van het samengaan van de kiesuitslag van een partij en het % blanco/ongeldige en niet-stemmers. Als een rangschikking opgemaakt wordt van de gemeenten volgens % kiesuitslag van een partij en een rangschikking van het % blanco/ongeldige stemmen, wat is dan het verband/de relatie tussen de twee, zonder dat het één oorzaak is van het andere. Maw wat is de voorspelbaarheid van het aantal blanco-stemmen, als het % kiesuitslag gekend is. De mate van voorspelbaarheid wordt uitgedrukt door een coëfficient van 0 tot 1, die daarbij positief of negatief kan zijn, dwz positieve samenhang, bv veel blanco/ongeldige stemmen in gemeenten met een hoog % VB-stemmers, of negatief, laag % blanco/ongeldige stemmen in gemeenten waar de PVDA veel stemmen haalt. Hieronder een matrix waarin voor elke partij de Pearsons Correlatiecoëfficiënt wordt berekend voor de elementen van het (niet)democratisch karakter van de verkiezingen in 2018.

3.1. Partijen,  niet-stemmers en blanco/ongeldige stemmen

Pearsons Correltatie tussen Blanco/ongeldig, niet-stemmen  en Partijen 
  VB O-VLD N-VA CD&V PVDA Groen sp.a
% Niet-stemmers -0,2947 -0,1959 0,3323 -0,4590 0,2840 0,4630 -0,1482
% Blanco/ongeldige 0,2567 -0,0003 -0,5049 0,3208 -0,1315 -0,3095 0,4000

Duidelijk wordt dat blanco/ongeldig stemmen en niet naar het stemhokje gaan twee onderscheiden werkelijkheden zijn, die niet samengaan, en als ze samengeteld worden, elkaar in grote mate opheffen. In gemeenten met een hoog % Vlaams Belangstemmers zijn er aanmerkelijk minder niet stemmers dan in gemeenten waar de PVDA en vooral Groen hun stemmen halen. De meest opvallende relatie, -0,5049 wordt evenwel vastgesteld bij de N-VA met de sterkste negatieve relatie tussen niet-stemmen en een beter kiesresultaat, dwz dat in gemeenten waar N-VA sterk staat er minder niet-stemmers zijn. Het afschaffen van de stemplicht zal hier dan ook het minste effect hebben. Zijn het ondermeer deze overwegingen of speculaties die de partijen in de regering er toe gebracht hebben de stemplicht te annuleren?

De impact van het wegvallen van de blanco en ongeldige stem kan als nihil beschouwd worden omdat ze nu ook al geen gewicht leggen op de verdeling van de politieke macht. De volgende vraag stelt zich wel voor het niet (meer) gaan stemmen: voor welke (sociale) groepen zal het afschaffen van de stemplicht hun vertegenwoordiging op het lokale politieke vlak het sterkst inperken? De mate van deelname(mogelijkheid) van vreemdelingen aan de verkiezingen tot nu toe geeft daar een eerste aanduiding van. Zal het afschaffen van de stemplicht een accelerator zijn voor vreemdelingen om zich nu wél in te schrijven en welke partijen zullen daar het meeste voordeel aan doen?

3.2. Partijen, % uitsluiting van stemrecht en mate van opnemen stemrecht vreemdelingen, onderscheiden voor EU en niet-EU (+5 jaar verblijf).

Pearsons Correltatie tussen representatie alle burgers en Partijen 
  VB O-VLD N-VA CD&V PVDA Groen sp.a
% niet-ingeschr. EU -0,2109 -0,1029 0,0484 0,0549 0,1250 0,2012 -0,1889
% niet-ingeschr niet-EU -0,2721 -0,1150 0,0010 -0,4000 0,5159 0,4615 0,0938
% niet-EU, -5 jaar verblijf -0,2935 -0,0578 -0,0427 -0,2412 0,3581 0,4347 0,1491

De sterkste relatie is deze tussen de uitslagen van de PVDA en Groen en de mate van niet inschrijving van niet-EU inwoners met meer dan 5 jaar verblijf. Bij het Vlaams belang is dit samengaan telkens negatief, maar het sterkst negatief bij de CD&V wat niet-Europese vreemdelingen betreft. Enkel voor Groen is dit positief voor EU-inwoners.

3.3. Samengaan van het % +18-jarigen dat niet vertegenwoordigd is in gemeenten en de uitslag van de verschillende partijen. Het betreft dus geen oorzakelijke relatie maar wel het samengaan van de uitslag per partij en de mate waarin er niet-representativiteit optreedt. De representativiteit komt voort uit

- vreemdelingen van buiten de EU die minder dan 5 jaar in België verblijven
- vreemdelingen uit de EU en niet EU met stemrecht die zich niet inschrijven
- stemplichtigen die zich niet verplaatsen naar het stemhokje
- stemplichtigen die wel in het stemhokje aanwezig zijn maar geen blanco of ongeldige stem uitbrengen.

Pearsons Correltatie tussen representatie alle burgers en Partijen 
  VB O-VLD N-VA CD&V PVDA Groen sp.a
% Niet vertegenw. 18+ -0,2775 -0,1679 0,0454 -0,1301 0,2781 0,3608 -0,0814

Behoudens PVDA en Groen hebben alle andere partijen een negatieve relatie, het sterkst bij het Vlaams Belang. Een hoge mate van niet-representativiteit van verkiezingen (-0,2775) gaat samen met een hogere score voor het Vlaams Belang. Is dit een waarschuwing voor de huidige politieke klasse die de stemplicht op lokaal niveau afschaft: hoe minder representativiteit, hoe beter extreemrechts zal scoren?

3.4. Een laatste en niet onbelangrijk element is de mate waarin de -18 jarigen, dwz de bevolking onder de kiesgerechtigde leeftijd, gerepresenteerd wordt door de verkozen vertegenwoordigers, en welke partij daar het meest mee matcht.

Pearsons Correltatie tussen representatie alle burgers en Partijen 
  VB O-VLD N-VA CD&V PVDA Groen sp.a
 %  -18 jarigen -0,1741 -0,0135 -0,1226 -0,0786 0,1917 0,3418 -0,0811

Ook hier is de relatie op PVDA en vooral Groen na, negatief, dwz hoe meer -18 jarigen, hoe minder representativiteit van verkiezingen bij de +18 jarigen. De  grote(re) gezinnen zijn dus het minst gediend met gemeenten en uitslagen waarbij de reguliere partijen en extreem rechts sterk staan. Zal op termijn de demografie het democratisch deficit oplossen en komaf maken met alle demagogie en illusoire verwachtingen verbonden aan het identitair en nationalistisch discours?

4. Voor welke (sociale) groepen kan het afschaffen van de stemplicht hun vertegenwoordiging op het lokale politieke vlak het sterkst inperken of juist het sterkst bevorderen? In onderstaande tabel wordt de Pearsons Correlatie, dwz de mate van samengaan, positief of negatief en op een schaal van 0 tot 1 berekend tussen het % aanwezigheid in een gemeente van het kenmerk en enerzijds het % niet-stemmers op stemplichtigen en het % Blanco-ongeldige stemmen op het aantal uitgebrachte stemmen anderzijds. Mia= migratieachtergrond.

Pearsons Correlatiecoëfficiënt Niet-Stemmers, Blanco/ongeldig en enkele sociale kenmerken
  Niet ge-stemd Blanco/ Ongeldig
Vreemdelingen 0,3326 -0,1792
Vreemde Herkomst 0,4600 -0,1555
Belgen-Mia 0,4414 -0,1779
Belgen-zonder Mia -0,4152 0,1891
Mia Europees 0,2514 -0,1521
Mia niet-Europees 0,4889 -0,1570
Wachtregister Asiel  0,0310 -0,0927
Erken. Vluchtelingen 0,2356 -0,1353
Moslim 0,3906 -0,1144
 Maximum LSO  -0,1872 0,3246
 % HO  0,2456 -0,3824
 % Unief  0,2980 -0,3684
Gemidd. Inkomen 0,3729 -0,3958
UVW 0,4591 -0,0657
Leefloon 0,4676 -0,1543
 RVA niet-besch.  -0,1258 0,3512
Secundair sector -0,4576 0,3651
Openbaar Bestuur 0,0076 -0,0716
Veiligheidspersoneel -0,0105 0,0351
Lokal/Federale Politie -0,0164 0,0138
Post 0,0123 0,0654
Gezondheidszorg -0,1552 -0,0088
Welzijnspersoneel -0,4446 0,3603
% 18-22 jaar 0,1749 -0,2363
% 65+ 0,1999 -0,0517
% 75+ 0,1923 -0,0149
% 85+ 0,0809 0,0775
Gemiddelde Leeftijd 0,0389 -0,0048
Eigenaar in Woning -0,5050 0,0965
Bevokingsaantal 0,3134 -0,1292
Bevokingsdichtheid 0,5457 -0,2479
Criminaliteitsgraad 0,5597 -0,1832

Merk het groot verschil tussen Belgen met migratieachtergrond (Belg geworden vreemdelingen en hun nakomelingen) en Belgen zonder migratieachtergrond. Alle kenmerken die verbonden zijn aan een (groot)stedelijke omgeving, met groeiende aanwezigheid van inwoners met migratieachtergrond gaan meestal samen met een groter % niet-stemmers, kenmerken verbonden aan landelijke gemeenten (oa de maakindustrie, ambtenaren, welzijn, oudere bevolking) gaan soms samen met een groter % blanco en ongeldige stemmen.

5. Wie verder wil nadenken over de mate waarin sociale kenmerken in een gemeente samengaan met het % kiesuitslag van de verschillende partijen kan de Pearsons correlatiecoëfficiënt in onderstaande tabel eens van naderbij bekijken. Elkeen kan er z'n eigen commentaar bij bedenken. Mia= migratieachtergrond.

Pearsons Correlatiecoëfficiënt Partijen enkele sociale kenmerken
  VB O-VLD N-VA CD&V PVDA Groen s.pa
Vreemdelingen -0,2580 -0,1121 0,0504 -0,0479 0,2230 0,3001 -0,1383
Vreemde Herkomst -0,3244 -0,1374 0,0383 -0,1613 0,3882 0,3646 -0,0415
Belgen-Mia -0,2800 -0,1487 -0,0333 -0,1942 0,4675 0,3685 0,0701
Belgen-zonder Mia 0,2860 0,1399 -0,0051 0,1352 -0,3774 -0,3575 0,0262
Mia Europees -0,2549 -0,0897 0,0371 0,0205 0,1601 0,2376 -0,1520
Mia niet-Europees -0,2225 -0,1494 -0,0558 -0,3141 0,5534 0,3879 0,1866
Wachtregister Asiel  0,0376 -0,1170 0,0485 -0,0317 0,0694 0,0357 0,0298
Erken. Vluchtelingen -0,0192 -0,1631 0,0834 -0,1623 0,2102 0,1454 0,0931
Moslim -0,1225 -0,1786 -0,0979 -0,2236 0,5776 0,2656 0,2277
 Maximum LSO  0,6043 -0,1822 -0,4287 0,1471 0,1669 -0,4404 0,4048
 % HO  -0,7584 0,3069 0,3835 -0,2655 -0,1305 0,6876 -0,4678
 % Unief  -0,7726 0,3263 0,2927 -0,3060 -0,0877 0,7346 -0,3843
Gemidd. Inkomen -0,1181 -0,3265 0,6178 -0,3696 0,2364 0,2720 -0,3811
UVW 0,0501 -0,2224 0,0137 -0,3357 0,4655 0,0935 0,2463
Leefloon -0,1138 -0,1505 -0,0501 -0,3484 0,4239 0,3909 0,2142
 RVA niet-besch.  0,5523 -0,1671 -0,3236 0,0978 0,0077 -0,3939 0,3948
Secundair sector 0,7019 -0,1788 -0,3677 0,3625 0,0181 -0,5602 0,2123
Openbaar Bestuur -0,1098 0,2152 -0,0436 -0,0720 -0,0999 0,0854 -0,0444
Veiligheidspersoneel 0,0215 0,0635 -0,0030 -0,0646 -0,0999 -0,1136 0,1945
Lokal/Federale Politie -0,0917 0,2070 0,0895 -0,2267 -0,1271 -0,0092 0,0262
Post 0,0955 0,0621 -0,1322 -0,1285 0,0450 -0,0424 0,1818
Gezondheidszorg -0,2203 0,1119 0,1245 0,0085 -0,1029 0,2025 -0,0975
Welzijnspersoneel 0,3524 0,0530 -0,3468 0,3588 -0,2431 -0,3926 0,2438
% 18-22 jaar -0,3113 -0,0489 0,1910 0,0240 -0,0634 0,3980 -0,3596
% 65+ -0,0632 0,1352 0,1690 -0,1028 -0,2181 -0,1705 0,0917
% 75+ -0,0955 0,1752 0,0443 -0,0930 -0,1993 -0,0855 0,1372
% 85+ -0,2198 0,2866 -0,0445 -0,0572 -0,1931 0,0183 0,1002
Gemiddelde Leeftijd 0,0185 0,1213 0,1954 0,0102 -0,2810 -0,2953 0,0305
Eigenaar in Woning 0,1399 0,0573 0,0598 0,3135 -0,3993 -0,3297 -0,1160
Bevokingsaantal -0,0882 -0,0832 -0,0263 -0,2038 0,3972 0,2888 0,0785
Bevokingsdichtheid -0,2231 -0,1738 0,1887 -0,5170 0,4125 0,4987 -0,0229
Criminaliteitsgraad -0,0900 -0,1460 -0,0044 -0,3823 0,4531 0,2995 0,2149

Enkele van de meest opvallende samenhangen:
- Stemmen voor het Vlaams Belang gebeurt in zeer hoge mate in gemeenten met een hoog % werknemers uit de secundaire sector (maakindustrie, bouw) en gemeenten met maximum LSO. Ook het welzijnspersoneel zorgt voor een opvallende match met de Vlaams Belang stem.
- De meest ontnuchterende vaststelling is stemmen voor extreem rechts en het leven van RVA-uitkeringen zonder beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt, terwijl extreem rechts wil doen geloven dat het juist de 'niet-Belgische afkomst is waar de 'profiteurs' dienen gezocht. Zij vergeten daarbij dat enkel wie werkt, kan 'profiteren' van de sociale zekerheid, en dat is dus minder het geval voor wie (actief) van tewerkstelling wordt uitgesloten, zoals het geval kan zijn bij inwoners met migratieachtergrond.
-N-VA matcht op een zeer uitdrukkelijke wijze met hoger inkomen in een gemeente, de correlatie is hier 0,6178, dwz hoe meer inwoners met een hoog inkomen in een gemeente hoe meer de kans bestaat dat de N-VA er goed scoort.
- Tenslotte er op wijzen dat de aanwezigheid van Hoger onderwijs en universitair afgestudeerden vooral bij Groen tot een zeer hoge correlatie leidt, tot 0,7346.

Dit samengaan of deze samenhang betekent niet dat al degenen die aan een kenmerk beantwoorden zulk stemgedrag ontwikkelen, wel dat in de mater er inwoners een kenmerk vertonen, de kans groter of kleiner is dat in de gemeente een partij goed of minder goed scoort.
Alleszins genoeg of veel stof tot nadenken en uittekenen van toekomstige strategieën.

Een verdere en meer diepgaande analyse van de niet- en ongeldige stem vindt men in het belangwekkend artikel van De Maesschalck in Sampol,  Sampol 2018 - Filip De Maesschalck, "Hoe representatief waren de verkiezingen van 2018?". Hieronder een printscreen van de tabel met de basisgegevens voor 2018:

Oproep: Wie kan npdata.be een programma bezorgen/aanwijzen dat
toelaat om gemeentekaartjes aan te maken in gelijkaardige kleuren.


Zie ook de evolutie van % in verkiezingen 2012-2019
 in 40 kaartjes voor elke partij , BuG 426 on-line 

Tot slot: Niet te vergeten dat het aandeel van stemgerechtigde Belgen met migratieachtergrond hand over hand zal toenemen, en sommige bevolkingsgroepen, oa Belgen zonder migratieachtergrond vooral in de oudere bevolking door overlijden wegvallen. Als zij daarbij door het afschaffen van de stemplicht hun aandeel sterk(er) zien verminderen, zal de migratiestem, zeker in de stedelijke gebieden aan kracht en impact winnen. In Brussel is dit al gerealiseerd, Antwerpen en alle andere centrum- en kleinere steden zullen volgen. Enkel in de landelijke gebieden zal men nog de illusie koesteren dat de omslag nog kan gemaakt worden.

"Een derde partij is nodig om 'Vlaanderen' een (confederale) toekomst te geven" zegt Gerolf Annemans en hij denkt allicht aan de CD&V. Maar het 'christelijk vermogen', dat zorgt voor 1/4 van de economische toegevoegde waarde in Vlaanderen, mag (en zal?) niet toestaan dat 'hun' CD&V op de nationalistische kar springt. In 2014 staan nog boeiende en perspectiefvolle tijden te wachten voor Vlaanderen en België.

Jan Hertogen, socioloog