BuG 470 – Bericht uit het Gewisse – 10/04/2021

BuG 470 on-line       Print  Tablet  Smartphone (11p)

Instroom verpleegstudenten stijgt met 30,8% in 20/21,
+23,5% bij de HBO5 en +38,2% bij de bachelors, in totaal
7.046 eerstejaars waarvan 3.348 HBO5 en 3.698 Bachelor
Tabel
Verpleegstudenten 1980-2021 Vlaamse gemeenschap
met aantallen en % op bevolking met telkens de evolutie-index

Vergelijking Bachelor Franse gemeenschap tot 2018/2019
en HBO5 (4jaar in Franse gemeenschap) tot 2019/2020
Tabel
Verpleegstudenten 1980-2020 Franse gemeenschap
met aantallen en % op bevolking met telkens de evolutie-index

Ter info:
Rapport HBO5 opleiding in beeld, 31/03/2021

Noot vooraf: Sinds 1980 worden vroedkundigen meegeteld
in de evolutie van verpleegstudenten, ook al kregen ze vanaf
2018 een andere erkenning. Hoe dan ook is verpleegkunde
complementair ten aanzien van vroedkunde en omgekeerd.
Update: tabel 4 werd conform gemaakt met tabel 3            

Vooraf: 40 jaar evolutie verpleegstudies: 1980/1981-2020/2021
             met dank aan Michel Foulon en Roseline Debaillie (NVKVV)
             en Jozef Pacolet (HIVA), vraag/aanbod zorg, welzijn, cultuur

Deze opgebouwde en jaarlijks bijgehouden tijdslijn met de aantrek van de verpleegstudies overspant in 2021 40 jaar. De data en grafieken geven het beeld van 1980/1981 tot 2021. Michel Foulon van het NVKVV was de eerste om in 1994 onderzoek op te starten naar het Aanbod van verpleegkundigen
waarop het Sociaal Fonds voor de Privé-ziekenhuizen kon voortbouwen. Dit met het opzetten van langlopende onderzoeksprojecten olv Jozef Pacolet van het HIVA die hiermee aan de de Europese top kwam van onderzoek naar vraag en aanbod van zorgpersoneel. Waarom is hierin niet verder geïnvesteerd door de Sociale Fondsen voor zorg, welzijn en cultuur en door de overheid? Er is ondermeer nog geen enkel equivalent ontwikkeld om de door npdata opgebouwde data-stocks en knowhow over te nemen en verder te zetten. Voor het eerst wordt in dit bericht terug aangenoopt met de vergelijking aantrek verpleegstudies in de Vlaamse en de Franse gemeenschap, zodat opnieuw een beeld kan geschetst van het aantal verpleegstudenten op alle niveaus in België. De uitwisselbaarheid en erkenning van het verpleegkundig beroep met toegang zowel voor de A1 (PBA-verpleegkunde, universitair) als de A2 (HBO5) maakt België tot een echte draaischijf waar oa Franse en ook Nederlandse studenten graag gebruik van maken.

1. Bronnen en methodologie

Bronnen:
Op basis van de officieel door de administraties opgemaakte voorlopige cijfers van inschrijvingen in de HBO5-verpleegkunde en verpleeg- en vroedkunde in de Vlaamse gemeenschap, kan het jaarlijkse overzicht opgemaakt van de evolutie in studentenaantallen en dit reeds vanaf 1980.

Bachelors (Professionele Bachelors): Voor de bachelors wordt voortgegaan op 4 leerjaren en de studenten worden, omwille van de historische tijdslijn en de vergelijkbaarheid over deze 4 leerjaren verdeeld  overeenkomstig de laatst gekende doorstromingsgegevens per leerjaar. Voor het 4de jaar worden de studenten genomen die voldoende punten hebben verzameld om in dit 4de jaar af te studeren, nl. 1.990.

Brugstudenten: De 'brugstudenten' die hun HBO5-kwalifciatie upgraden tot bachelor worden elk jaar in minderingen gebracht omdat zij reeds de verpleegkwalificatie bezitten. Gezien hier de laatste jaren geen telling van gebeurt wordt voortgegaan op de laatst gekende aantallen.

2. Gevoelige groei van de aantrek in 2020/2021 in de Vlaamse Gemeenschap

De instroom in verpleegstudies is gevoelig verhoogd in 2020: 1.658 (+30,8%) waarvan 637 in de HBO5 (+23,5%) en 1.021 (+38,2%) bij bachelor verpleegkunde en vroedkunde. Hierin zijn begrepen de VDAB-studenten die als werklozen een beroepsopleiding verpleegkunde volgen in het regulier onderwijs en de werkenden van project 600 die verzorgenden en andere beroepsprofielen in de gelegenheid stellen een verpleegdiploma te behalen

In het schooljaar 2020/2021zijn er zo 856 VDAB-studenten en 250 project 600 studenten (berekening op basis van instroom 2019/2020) met verpleegstudies gestart, naast de 5.733 'gewone studenten". Het is vooral hier dat er nieuwe inschrijvingen zijn gebeurd, zowel van generatiestudenten, dwz pas afgestudeerden uit de humaniora als zij-instromers vanuit andere opleidingen en personen die volledig op eigen kracht verpleegstudies hebben aangevat. Onderstaande samenvattende tabel start vanaf het schooljaar 2012/2013

3. Verpleegstudenten 2012-2021 HBO5 en Bachelor naar jaar, evolutie en statuut (VDAB, project 600, 'gewone' student).

Verpleegstudenten 2012-2021 HBO5/Bachelor - evolutie/aard 1ste jaars
Jaar HBO5   Evol. 1 ste j. Waarvan 1-ste jaars
  1 2 3   Totaal Aantal % evol. VDAB Pr.600 Regul.
12/13 3.001 2.200 1.759   6.960     1.050 148 1.803
13/14 3.415 2.393 1.716   7.524 414 13,8% 1.352 109 1.954
14/15 3.181 2.605 2.037   7.823 -234 -6,9% 1.191 128 1.862
15/16 3.240 2.274 2.245   7.759 59 1,9% 1.100 165 1.975
16/17 2.862 2.427 2.003   7.292 -378 -11,7% 931 130 1.801
17/18 2.785 2.396 1.997   7.178 -77 -2,7% 715 165 1.905
18/19 2.475 2.234 2.100   6.809 -310 -11,1% 620 218 1.637
19/20 2.711 2.129 1.941   6.781 236 9,5% 633 180 1.898
20/21 3.348 2.231 2.111   7.690 637 23,5% 654 220 2.474
Evol. 23,5% 4,8% 8,8%   13,4%          
Jaar Bachelor Evol. % Evol. Waarvan 1-ste jaars
  1 2 3 4 Totaal 1ste J. 1ste J. VDAB Pr.600 Regul.
12/13 3.932 2.871 2.716    9.519     375 36 3.521
13/14 3.938 2.910 2.920    9.768 6 0,1% 427 29 3.482
14/15 4.088 2.914 2.960    9.962 150 3,8% 255 27 3.806
15/16 4.512 3.025 2.964    10.501 424 10,4% 221 25 4.266
16/17 4.177 3.339 3.077    10.593 -334 -7,4% 121 10 4.046
17/18 3.436 3.091 3.396    9.923 -741 -17,7% 124 34 3.278
18/19 3.181 2.543 3.144   8.868 -255 -7,4% 134 28 3.019
19/20 2.677 2.354 2.441 2.029 9.501 -505 -15,9% 140 22 2.515
20/21 3.698 1.981 2.260 1.990 9.929 1.021 38,2% 202 30 3.466
Evol. 38,2% -15,9% -7,4% -1,9% 4,5%          
Jaar Totaal   Evol. % Evol. Waarvan 1-ste jaars
  1 2 3 4 Totaal 1ste J. 1ste J. VDAB Pr.600 Regul.
12/13 6.933 5.071 4.475   16.479     1.425 184 5.324
13/14 7.353 5.303 4.636   17.292 420 6,1% 1.779 138 5.436
14/15 7.269 5.519 4.997   17.785 -84 -1,1% 1.446 155 5.668
15/16 7.752 5.299 5.209   18.260 483 6,6% 1.321 190 6.241
16/17 7.039 5.766 5.080   17.885 -712 -9,2% 1.052 140 5.847
17/18 6.221 5.487 5.393   17.101 -818 -11,6% 839 199 5.183
18/19 5.656 4.777 5.244   15.677 -565 -9,1% 754 246 4.656
19/20 5.388 4.483 4.382 2.029 16.282 -269 -4,8% 773 202 4.413
20/21 7.046 4.212 4.371 1.990 17.619 1.658 30,8% 856 250 5.940
Evol. 30,8% -6,1% -0,2% -1,9% 8,2%          

4. Evolutie grafieken 2000-2021 1ste jaars en % HBO5 op totaal

De instroom in de  HBO5 heeft in 2020/2021 deze van de bachelors ingehaald, hetgeen 20 jaar geleden was. De totale instroom blijft nog onder deze van 2015/2016.



5. Verpleegstudenten 1ste jaars en totaal HBO5/Bachelor 1980-2021

Verpleegstudenten HBO5 en Bachelor Vlaanderen 1980-2021
  Eerstejaars Totaal
  HBO5 Bachelor Totaal HBO5 Bachelor Totaal
80/81  2.336 2.545 4.881 5.622 6.238 11.860
81/82  2.542 2.790 5.332 6.074 6.545 12.619
82/83  2.470 2.602 5.072 6.128 6.445 12.573
83/84  2.390 2.468 4.858 6.172 6.339 12.511
84/85  2.183 2.264 4.447 5.652 6.030 11.682
85/86  1.983 2.141 4.124 5.218 5.679 10.897
86/87 1.628 2.061 3.689 4.666 5.343 10.009
87/88  1.625 2.248 3.873 4.390 5.468 9.858
88/89  1.434 2.321 3.755 4.045 5.658 9.703
89/90  1.348 1.885 3.233 3.783 5.336 9.119
90/91  1.199 1.790 2.989 3.275 5.092 8.367
91/92  1.238 1.959 3.197 3.066 4.956 8.022
92/93  1.340 1.950 3.290 3.187 4.981 8.168
93/94  1.528 2.253 3.781 3.562 5.527 9.089
94/95  1.677 2.372 4.049 3.910 5.791 9.701
95/96 1.491 2.425 3.916 3.888 6.048 9.936
96/97 1.709 2.596 4.305 4.054 6.231 10.285
97/98 1.678 2.661 4.339 4.106 6.092 10.198
98/99 1.532 2.614 4.146 4.075 6.062 10.137
99/00 1.400 2.138 3.538 3.725 5.497 9.222
00/01 1.630 2.009 3.639 3.932 5.135 9.067
01/02 1.597 1.986 3.583 4.016 4.666 8.682
02/03 1.605 2.170 3.775 4.204 4.984 9.188
03/04 1.794 2.325 4.119 4.328 5.135 9.463
04/05 1.640 2.243 3.883 4.343 5.689 10.032
05/06 1.577 2.263 3.840 4.247 5.739 9.986
06/07 1.791 2.746 4.537 4.402 6.108 10.510
07/08 1.777 2.665 4.442 4.414 6.400 10.814
08/09 2.024 3.071 5.095 4.880 7.110 11.990
09/10 2.378 3.565 5.943 5.314 7.844 13.158
10/11 2.566 3.608 6.174 5.932 8.558 14.490
11/12 2.830 3.880 6.752 6.559 9.233 15.652
12/13 3.001 3.932 6.933 6.960 9.519 16.479
13/14 3.415 3.938 7.353 7.524 9.768 17.292
14/15 3.181 4.088 7.269 7.823 9.962 17.785
15/16 3.240 4.512 7.752 7.759 10.501 18.260
16/17 2.862 4.177 7.039 7.292 10.593 17.885
17/18 2.785 3.436 6.221 7.178 9.923 17.101
18/19 2.475 3.181 5.656 6.809 8.868 15.677
19/20 2.711 2.677 5.388 6.781 9.501 16.282
20/21 3.348 3.698 7.046 7.690 9.929 17.619


6. Reguliere/gewone student, VDAB en project 600

De instroom van de gewone studenten is na het 'topjaar' afgenomen en de laatste drie jaar gestabiliseerd.

Wanneer de evolutie voor HBO5 en Bachelor onderscheiden wordt is de evolutie van gewone studenten sinds 2011/2012, op een dip in 2018/2019 na, vrij constant en is er een sterke afname  van de instroom van VDAB-studenten. Deze afname weerspiegelt de groeiende arbeidsmarkt en het gevecht om de werkloze, tot het coronavirus roet in het eten kwam gooien.

VDAB en project 600 zijn veel minder aanwezig bij de bachelorstudenten


 

7. Vergelijking evoluties verpleegstudenten Vlaamse en Franse Gemeenschap

Na zes jaar onderbreking wordt opnieuw de vergelijking gemaakt tussen de evoluties in de Vlaamse en Franse gemeenschap en wordt het totaal van de verpleegstudenten in België opgemaakt, met onderscheid A2 (HBO5) en A1 (Bachelor). De speciaal opgevraagde statistiek in de Franse Gemeenschap loopt voor de HBO5 tot 2019/2020 en voor bachelors tot 2018/2019. Het is dus maar in de komende jaren dat een volledige vergelijking kan gemaakt voor wat inschrijvingen in 2020/2021 betreft. Dit % is een 'referentie%' omdat het uiteraard niet voor alle studenten om generatie-studenten gaat, die na hun humaniora een eerste keuze maken maar om bv studenten die pas na een jaar of enkele jaren tot verpleegstudies overgaan, werkzoekenden en ook de werkenden in project 600. In de Franse gemeenschap komen een goed aandeel studenten uit Frankrijk nadat daar de verpleegkunde A2 werd afgeschaft en de Fransen nu in België een volwaardig en Europees erkend verpleegdiploma komen behalen.

Uit het onderzoek van 2011 van de Federale Overheidsdienst Gezondheid naar ondermeer de domicilie van de verpleegstudenten blijkt dat in Vlaanderen (1,9% Nederlanders) en Wallonië ( 28,6% Fransen) in België verpleegstudies volgen, in Henegouwen en Namen is dat zelfs de helft van de Studenten, cfr.PPS met de resultaten van het onderzoek, zoals in BuG 176 uitgebreid besproken is. We hernemen hier de tabel met de domicilie van de verpleegstudenten in het schooljaar 2011/2012. Eerder dan af te nemen zijn deze %-ges allicht toegenomen

Verpleegstudent buitenl. domicilie/provincie
Provincie % Buitenl. % Buitenl.
  Totaal A2
Luxemburg 49,6% 78,0%
Namen 45,1% 60,8%
Henegouwen 35,8% 43,9%
Brussel 17,1% 14,5%
Luik 11,3% 7,8%
Oost-Vlaanderen 5,5% 5,5%
Antwerpen 1,5% 1,5%
Limburg 1,1% 0,9%
West-Vlaanderen 0,2% 0,2%
Vlaams-Brabant 0,2% 0,0%

Voor de Vlaamse gemeenschap gaat het in hoofdzaak over Nederlanders, voor de Waalse gemeenschap over Fransen. In Brussel betreft het een internationaal gemengd publiek waarbij ook Congo (DR) aanwezig is. Het is vooral in de HBO5-opleiding dat deze studenten met domicilie in het buitenland terug te vinden zijn.

In Frankrijk werd de HBO5-opleiding afgeschaft en voor zover we kunnen afleiden, is de toegang tot het verpleegkundig beroep enkel mogelijk op het niveau van bachelor, met de mogelijkheid tot het verwerven van een universitaire titel, zie Institut de formation en soins infirmiers. De dip in de HBO5 opleiding in Wallonië kan ook te maken hebben met de verlenging van de HBO5 studies tot 4 jaar, de eerste studeren af in deze nieuwe cyclus in 2019/2020. De HBO5 in de Vlaamse gemeenschap bedraagt drie studiejaren.

7.1. Tabel en grafieken verpleegstudenten naar gemeenschap

Verpleegstudenten naar gemeenschap 1980-2021
  Eerstejaars Totaal studenten
  Nederl.-talige Frans-talige Totaal Nederl.-talige Frans-talige Totaal
80/81  4.881 2.820 7.701 11.860 6.691 18.551
81/82  5.332 2.938 8.270 12.619 6.983 19.602
82/83  5.072 3.005 8.077 12.573 7.040 19.613
83/84  4.858 2.986 7.844 12.367 7.074 19.441
84/85  4.447 2.852 7.299 11.523 6.861 18.384
85/86  4.124 2.609 6.733 10.740 6.429 17.169
86/87 3.689 2.603 6.292 9.865 6.202 16.067
87/88  3.873 2.486 6.359 9.703 5.941 15.644
88/89  3.755 2.301 6.056 9.545 5.753 15.298
89/90  3.233 2.065 5.298 8.978 5.465 14.443
90/91  2.989 2.118 5.107 8.187 5.314 13.501
91/92  3.197 2.405 5.602 7.826 5.433 13.259
92/93  3.290 2.621 5.911 8.013 5.867 13.880
93/94  3.781 3.478 7.259 8.966 7.157 16.123
94/95  4.049 4.356 8.405 9.556 8.511 18.067
95/96 3.916 4.344 8.260 9.810 9.096 18.906
96/97 4.305 4.819 9.124 10.149 9.721 19.870
97/98 4.339 5.061 9.400 10.091 10.276 20.367
98/99 4.146 4.762 8.908 10.137 10.206 20.343
99/00 3.538 4.517 8.055 9.222 9.613 18.835
00/01 3.639 4.347 7.986 9.067 9.660 18.727
01/02 3.583 4.417 8.000 8.682 9.500 18.182
02/03 3.775 4.590 8.365 9.188 9.666 18.854
03/04 4.119 4.712 8.831 9.463 9.965 19.428
04/05 3.883 4.925 8.808 10.032 10.357 20.389
05/06 3.840 5.162 9.002 9.915 10.817 20.732
06/07 4.537 5.206 9.743 10.510 11.088 21.598
07/08 4.442 5.016 9.458 10.814 11.290 22.104
08/09 5.095 5.411 10.506 11.990 11.713 23.703
09/10 5.943 5.917 11.860 13.158 12.397 25.555
10/11 6.174 6.525 12.699 14.490 13.326 27.816
11/12 6.710 6.627 13.337 15.792 14.007 29.799
12/13 6.933 6.667 13.600 16.479 14.508 30.987
13/14 7.353 7.200 14.553 17.292 15.181 32.473
14/15 7.269 7.352 14.621 17.785 15.560 33.345
15/16 7.752 7.486 15.238 18.260 16.396 34.656
16/17 7.039 6.755 13.794 17.885 15.719 33.604
17/18 6.221 6.359 12.580 17.101 14.832 31.933
18/19 5.656 5.993 11.649 15.677 13.664 29.341
19/20 5.638     16.532    
20/21 6.861     17.619    

   


Bij gelijke instroom is de uitval in de Franse gemeenschap beduidend hoger, anders gezegd is het doorstromen naar een volgend leerjaar en het afstuderen hoger in de Vlaamse dan in de Franse gemeenschap. Dit kan mede veroorzaakt zijn door het grote aantal Franse studenten in de Franstalige scholen.

7.2. % verpleegstudenten op de bevolking naar gemeenschap

Om een vergelijking te maken tussen de aantrek in de verschillende landsdelen moeten de verpleegstudenten in verhouding tot de bevolking gesteld. In volgende grafieken wordt verder gegaan op het % op de 18 jarigen voor eerste jaar en op 18-21 jarigen voor het totaal verpleegstudenten als referentieaantal, want vele studenten zijn ouder. Door de noemer gelijk te houden en rekening te houden met de evolutie van 18 jarigen de laatste 40 jaar kan de aantrek van verpleegstudies tussen de gemeenschappen vergeleken worden.

1ste jaars verpleegkunde % op 18 jarigen naar gemeenschap



Zowel A2 als A1 niveau laten eenzelfde evolutie zien. Tot 1991/1992 is de aantrek en evolutie gelijk, om te differentiëren na de volledige splitsing van de onderwijsbevoegdheid, om vanaf 1999 opnieuw gelijklopend te worden. Mogelijk gaat de sterkere stijging van de instroom in de Franse gemeenschap samen met de wijziging van het verpleegkunde- onderwijsbeleid in Frankrijk.


Totaal aantal verpleegstudenten % 18-21 jarigen naar gemeenschap


Vooral de verpleegkundestudies A2 hebben de laatste jaren aantrek verloren, allicht omdat vanaf 2016/2017 naar een vierjarige opleiding werd overgegaan, waarin in 2019/2020 vierdejaars in de statistiek opduiken.

Vanaf 2007/2008 is de aantrek in de Vlaamse gemeenschap verhoogd maar de terugval in 2013/2014 is gelijklopend voor beide gemeenschappen, met een zichtbaar herstel in de Vlaamse gemeenschap vanaf 2018/2019, wat zich in 2020/2019 doorgezet heeft. Voor de Franse gemeenschap zijn hierover nog geen gegevens bekend, ook al is er bij de A2 een lichte ombuiging van de negatieve tendens merkbaar.

7.3. % A2 verpleegstudenten op het totaal


Na twee decennia convergentie van % A2 naar % A1 in beide gemeenschappen, is in 2010/2011 een divergentie begonnen die zich tot op de dag van vandaag versterkt waarbij de A2 meer en meer de neergang van de A1 verpleegkunde compenseert. In de Vlaamse gemeenschap is dit mede het resultaat van de instroom van werkzoekenden en werkenden die de gelegenheid krijgen om een verpleegkundige kwalificatie te verwerven. Nu ook andere beroepsgroepen en sectoren mogelijkheden tot herscholing zullen bieden zal het aandeel van A2 verpleegkundigen alleen maar stijgen.

8. Verpleegstudenten in België 1980-2019


Deze grafieken kunnen maar bijgewerkt worden tot 2018/2019. Maar als de gezondheidszorg zou herfederaliseren kunnen ze meteen hun nut bewijzen.

Slotoverweging: Men kan zich afvragen waarom de A2 verpleegstudies, als ingang tot het verpleegkundig beroep, de laatste decennia en tot op vandaag onder druk staan. Het lobby-en van de beroepsorganisaties in beide gemeenschappen met een bruggehoofd in de Europese cenakels, is moeilijk te begrijpen vanuit het belang van de aanwezigheid van de A2 op de werkvloer en in de studies. Of het moet zijn dat vooral in de Franse gemeenschap men zich wil ontdoen van een studierichting, waar vooral 'Fransen' gebruik van maken, mede doordat in Frankrijk deze richting niet (meer) bestaat en men zich daaraan wil spiegelen?

Kan de strijdbijl eindelijk begraven worden?

Jan Hertogen, socioloog.