BuG 470 – Bericht uit het Gewisse – 10/04/2021

BuG 470 on-line       Print  Tablet  Smartphone (11p)

Instroom verpleegstudenten stijgt met 30,8% in 20/21,
+23,5% bij de HBO5 en +38,2% bij de bachelors, in totaal
7.046 eerstejaars waarvan 3.348 HBO5 en 3.698 Bachelor
Tabel Verpleegstudenten 1980-2021 Vlaamse gemeenschap
met aantallen en % op bevolking met telkens de evolutie-index

Vergelijking Bachelor Franse gemeenschap tot 2018/2019
en HBO5 (4jaar in Franse gemeenschap) tot 2019/2020
Tabel Verpleegstudenten 1980-2020 Franse gemeenschap
met aantallen en % op bevolking met telkens de evolutie-index

Ter info: Rapport HBO5 opleiding in beeld, 31/03/2021

Noot vooraf: Sinds 1980 worden vroedkundigen meegeteld
in de evolutie van verpleegstudenten, ook al kregen ze vanaf
2018 een andere erkenning. Hoe dan ook is verpleegkunde
complementair ten aanzien van vroedkunde en omgekeerd.
Update: tabel 4 werd conform gemaakt met tabel 3            

Vooraf: 40 jaar evolutie verpleegstudies: 1980/1981-2020/2021
             met dank aan Michel Foulon en Roseline Debaillie (NVKVV)
             en Jozef Pacolet (HIVA), vraag/aanbod zorg, welzijn, cultuur

Deze opgebouwde en jaarlijks bijgehouden tijdslijn met de aantrek van de verpleegstudies overspant in 2021 40 jaar. De data en grafieken geven het beeld van 1980/1981 tot 2021. Michel Foulon van het NVKVV was de eerste om in 1994 onderzoek op te starten naar het Aanbod van verpleegkundigen
waarop het Sociaal Fonds voor de Privé-ziekenhuizen kon voortbouwen. Dit met het opzetten van langlopende onderzoeksprojecten olv Jozef Pacolet van het HIVA die hiermee aan de de Europese top kwam van onderzoek naar vraag en aanbod van zorgpersoneel. Waarom is hierin niet verder geïnvesteerd door de Sociale Fondsen voor zorg, welzijn en cultuur en door de overheid? Er is ondermeer nog geen enkel equivalent ontwikkeld om de door npdata opgebouwde data-stocks en knowhow over te nemen en verder te zetten. Voor het eerst wordt in dit bericht terug aangenoopt met de vergelijking aantrek verpleegstudies in de Vlaamse en de Franse gemeenschap, zodat opnieuw een beeld kan geschetst van het aantal verpleegstudenten op alle niveaus in België. De uitwisselbaarheid en erkenning van het verpleegkundig beroep met toegang zowel voor de A1 (PBA-verpleegkunde, universitair) als de A2 (HBO5) maakt België tot een echte draaischijf waar oa Franse en ook Nederlandse studenten graag gebruik van maken.

1. Bronnen en methodologie

Bronnen: Op basis van de officieel door de administraties opgemaakte voorlopige cijfers van inschrijvingen in de HBO5-verpleegkunde en verpleeg- en vroedkunde in de Vlaamse gemeenschap, kan het jaarlijkse overzicht opgemaakt van de evolutie in studentenaantallen en dit reeds vanaf 1980.

Bachelors (Professionele Bachelors): Voor de bachelors wordt voortgegaan op 4 leerjaren en de studenten worden, omwille van de historische tijdslijn en de vergelijkbaarheid over deze 4 leerjaren verdeeld  overeenkomstig de laatst gekende doorstromingsgegevens per leerjaar. Voor het 4de jaar worden de studenten genomen die voldoende punten hebben verzameld om in dit 4de jaar af te studeren, nl. 1.990.

Brugstudenten: De 'brugstudenten' die hun HBO5-kwalifciatie upgraden tot bachelor worden elk jaar in minderingen gebracht omdat zij reeds de verpleegkwalificatie bezitten. Gezien hier de laatste jaren geen telling van gebeurt wordt voortgegaan op de laatst gekende aantallen.

2. Gevoelige groei van de aantrek in 2020/2021 in de Vlaamse Gemeenschap

De instroom in verpleegstudies is gevoelig verhoogd in 2020: 1.658 (+30,8%) waarvan 637 in de HBO5 (+23,5%) en 1.021 (+38,2%) bij bachelor verpleegkunde en vroedkunde. Hierin zijn begrepen de VDAB-studenten die als werklozen een beroepsopleiding verpleegkunde volgen in het regulier onderwijs en de werkenden van project 600 die verzorgenden en andere beroepsprofielen in de gelegenheid stellen een verpleegdiploma te behalen

In het schooljaar 2020/2021zijn er zo 856 VDAB-studenten en 250 project 600 studenten (berekening op basis van instroom 2019/2020) met verpleegstudies gestart, naast de 5.733 'gewone studenten". Het is vooral hier dat er nieuwe inschrijvingen zijn gebeurd, zowel van generatiestudenten, dwz pas afgestudeerden uit de humaniora als zij-instromers vanuit andere opleidingen en personen die volledig op eigen kracht verpleegstudies hebben aangevat. Onderstaande samenvattende tabel start vanaf het schooljaar 2012/2013

3. Verpleegstudenten 2012-2021 HBO5 en Bachelor naar jaar, evolutie en statuut (VDAB, project 600, 'gewone' student).

4. Evolutie grafieken 2000-2021 1ste jaars en % HBO5 op totaal

De instroom in de  HBO5 heeft in 2020/2021 deze van de bachelors ingehaald, hetgeen 20 jaar geleden was. De totale instroom blijft nog onder deze van 2015/2016.

5. Verpleegstudenten 1ste jaars en totaal HBO5/Bachelor 1980-2021

6. Reguliere/gewone student, VDAB en project 600

De instroom van de gewone studenten is na het 'topjaar' afgenomen en de laatste drie jaar gestabiliseerd.

Wanneer de evolutie voor HBO5 en Bachelor onderscheiden wordt is de evolutie van gewone studenten sinds 2011/2012, op een dip in 2018/2019 na, vrij constant en is er een sterke afname  van de instroom van VDAB-studenten. Deze afname weerspiegelt de groeiende arbeidsmarkt en het gevecht om de werkloze, tot het coronavirus roet in het eten kwam gooien.

VDAB en project 600 zijn veel minder aanwezig bij de bachelorstudenten

7. Vergelijking evoluties verpleegstudenten Vlaamse en Franse Gemeenschap

Na zes jaar onderbreking wordt opnieuw de vergelijking gemaakt tussen de evoluties in de Vlaamse en Franse gemeenschap en wordt het totaal van de verpleegstudenten in België opgemaakt, met onderscheid A2 (HBO5) en A1 (Bachelor). De speciaal opgevraagde statistiek in de Franse Gemeenschap loopt voor de HBO5 tot 2019/2020 en voor bachelors tot 2018/2019. Het is dus maar in de komende jaren dat een volledige vergelijking kan gemaakt voor wat inschrijvingen in 2020/2021 betreft. Dit % is een 'referentie%' omdat het uiteraard niet voor alle studenten om generatie-studenten gaat, die na hun humaniora een eerste keuze maken maar om bv studenten die pas na een jaar of enkele jaren tot verpleegstudies overgaan, werkzoekenden en ook de werkenden in project 600. In de Franse gemeenschap komen een goed aandeel studenten uit Frankrijk nadat daar de verpleegkunde A2 werd afgeschaft en de Fransen nu in België een volwaardig en Europees erkend verpleegdiploma komen behalen.

Uit het onderzoek van 2011 van de Federale Overheidsdienst Gezondheid naar ondermeer de domicilie van de verpleegstudenten blijkt dat in Vlaanderen (1,9% Nederlanders) en Wallonië ( 28,6% Fransen) in België verpleegstudies volgen, in Henegouwen en Namen is dat zelfs de helft van de Studenten, cfr.PPS met de resultaten van het onderzoek, zoals in BuG 176 uitgebreid besproken is. We hernemen hier de tabel met de domicilie van de verpleegstudenten in het schooljaar 2011/2012. Eerder dan af te nemen zijn deze %-ges allicht toegenomen

Voor de Vlaamse gemeenschap gaat het in hoofdzaak over Nederlanders, voor de Waalse gemeenschap over Fransen. In Brussel betreft het een internationaal gemengd publiek waarbij ook Congo (DR) aanwezig is. Het is vooral in de HBO5-opleiding dat deze studenten met domicilie in het buitenland terug te vinden zijn.

In Frankrijk werd de HBO5-opleiding afgeschaft en voor zover we kunnen afleiden, is de toegang tot het verpleegkundig beroep enkel mogelijk op het niveau van bachelor, met de mogelijkheid tot het verwerven van een universitaire titel, zie Institut de formation en soins infirmiers. De dip in de HBO5 opleiding in Wallonië kan ook te maken hebben met de verlenging van de HBO5 studies tot 4 jaar, de eerste studeren af in deze nieuwe cyclus in 2019/2020. De HBO5 in de Vlaamse gemeenschap bedraagt drie studiejaren.

7.1. Tabel en grafieken verpleegstudenten naar gemeenschap

Bij gelijke instroom is de uitval in de Franse gemeenschap beduidend hoger, anders gezegd is het doorstromen naar een volgend leerjaar en het afstuderen hoger in de Vlaamse dan in de Franse gemeenschap. Dit kan mede veroorzaakt zijn door het grote aantal Franse studenten in de Franstalige scholen.

7.2. % verpleegstudenten op de bevolking naar gemeenschap

Om een vergelijking te maken tussen de aantrek in de verschillende landsdelen moeten de verpleegstudenten in verhouding tot de bevolking gesteld. In volgende grafieken wordt verder gegaan op het % op de 18 jarigen voor eerste jaar en op 18-21 jarigen voor het totaal verpleegstudenten als referentieaantal, want vele studenten zijn ouder. Door de noemer gelijk te houden en rekening te houden met de evolutie van 18 jarigen de laatste 40 jaar kan de aantrek van verpleegstudies tussen de gemeenschappen vergeleken worden.

1ste jaars verpleegkunde % op 18 jarigen naar gemeenschap

Zowel A2 als A1 niveau laten eenzelfde evolutie zien. Tot 1991/1992 is de aantrek en evolutie gelijk, om te differentiëren na de volledige splitsing van de onderwijsbevoegdheid, om vanaf 1999 opnieuw gelijklopend te worden. Mogelijk gaat de sterkere stijging van de instroom in de Franse gemeenschap samen met de wijziging van het verpleegkunde- onderwijsbeleid in Frankrijk.

Totaal aantal verpleegstudenten % 18-21 jarigen naar gemeenschap

Vooral de verpleegkundestudies A2 hebben de laatste jaren aantrek verloren, allicht omdat vanaf 2016/2017 naar een vierjarige opleiding werd overgegaan, waarin in 2019/2020 vierdejaars in de statistiek opduiken.

Vanaf 2007/2008 is de aantrek in de Vlaamse gemeenschap verhoogd maar de terugval in 2013/2014 is gelijklopend voor beide gemeenschappen, met een zichtbaar herstel in de Vlaamse gemeenschap vanaf 2018/2019, wat zich in 2020/2019 doorgezet heeft. Voor de Franse gemeenschap zijn hierover nog geen gegevens bekend, ook al is er bij de A2 een lichte ombuiging van de negatieve tendens merkbaar.

7.3. % A2 verpleegstudenten op het totaal

Na twee decennia convergentie van % A2 naar % A1 in beide gemeenschappen, is in 2010/2011 een divergentie begonnen die zich tot op de dag van vandaag versterkt waarbij de A2 meer en meer de neergang van de A1 verpleegkunde compenseert. In de Vlaamse gemeenschap is dit mede het resultaat van de instroom van werkzoekenden en werkenden die de gelegenheid krijgen om een verpleegkundige kwalificatie te verwerven. Nu ook andere beroepsgroepen en sectoren mogelijkheden tot herscholing zullen bieden zal het aandeel van A2 verpleegkundigen alleen maar stijgen.

8. Verpleegstudenten in België 1980-2019

Deze grafieken kunnen maar bijgewerkt worden tot 2018/2019. Maar als de gezondheidszorg zou herfederaliseren kunnen ze meteen hun nut bewijzen.

Slotoverweging: Men kan zich afvragen waarom de A2 verpleegstudies, als ingang tot het verpleegkundig beroep, de laatste decennia en tot op vandaag onder druk staan. Het lobby-en van de beroepsorganisaties in beide gemeenschappen met een bruggehoofd in de Europese cenakels, is moeilijk te begrijpen vanuit het belang van de aanwezigheid van de A2 op de werkvloer en in de studies. Of het moet zijn dat vooral in de Franse gemeenschap men zich wil ontdoen van een studierichting, waar vooral 'Fransen' gebruik van maken, mede doordat in Frankrijk deze richting niet (meer) bestaat en men zich daaraan wil spiegelen?

Kan de strijdbijl eindelijk begraven worden?

Jan Hertogen, socioloog.