BuG 401 – Bericht uit het Gewisse – 3 oktober 2018
   
BuG 401 on-line                                     Printversie (5p)

Sociale gemeente 2018 Vlaams gewest - 3. Participatie

Vlaamse Gemeenten volgens Participatie van burgers
in het beleid en in het gemeentelijk (organisatie)leven

Tabel Sociale Gemeente 2018 - 3. Participatie

01/10/2018 - Uitdagingen         
02/10/2018 - Realisaties          
03/10/2018 - Participatie          
04/10/2018 - Evaluatie             
05/10/2018 - Tevredenheid       
05/10/2018 - Totaal resultaat    

Rangschikking na 3 invalshoeken

Methodologische toelichting

Welke gemeente staat voor de grootste (sociale) uitdagingen, legt de beste realisaties voor, heeft de grootste participatie van de burgers, wordt het best door hen geëvalueerd en waar is men het meest tevreden? Samengenomen kan men het misschien de meest sociale gemeente noemen, waar dus enerzijds mensen met grote sociale behoeften verkiezen te wonen (de uitdagingen) en waar anderzijds een beleid gevoerd wordt dat hier de betere realisaties kan voorleggen en waar burgers op diverse wijzen aan het beleid en het leven in de gemeente participeren. Tenslotte geeft de kwalitatief hoogstaande wetenschappelijke survey van de Vlaamse regering de nodige elementen voor een evaluatie van het gemeentelijk beleid en voor de mate van tevredenheid over het leven in de gemeente, hetgeen uiteraard ruimer is dan beleid en van diverse andere (omgevings)factoren afhankelijk is. Samengevoegd geven deze 144 parameters een indicatie van (sociale) gemeente 2018.

Door deze invalshoeken naast mekaar te zetten, met telkens een eigen score en een totaalscore ontstaat een groter evenwicht in de beoordeling en rangschikking dan nu door de meeste media gebruikt wordt. Zulk een opzet is per definitie onvolledig en altijd stof voor discussie.  Maar door alle gebruikte parameters, er zijn er 144, duidelijk aan te geven en te omschrijven ziet men meteen waar het resultaat op slaat en waar het voor staat.

1. Voor elke parameter/meetstok worden de gemeenten gerangschikt van hoogste score/waarde tot de laagste. De rangschikking van gemeenten van 1 tot 308 is meteen de waarde die voor de deel- en totaalberekening meegenomen wordt. Een gemeente die voor alle parameters op de 1ste plaats eindigt heeft de totaalscore 144x1=144, een gemeente die overal op de laatste plaats eindigt 144x308=44.352. De eindscores van alle gemeenten liggen dus ergens tussen deze begin en eindwaarde.

2. Om de rangorde van een gemeente op een parameter te berekenen wordt voortgegaan op de laatst gekende gegevens, en dit telkens omgerekend in een % op de bevolking of het relevante basisaantal (ouderen bv, of de bevolking op arbeidsleeftijd, enz.). Voor de gegevens wordt het jaartal van gegevensverzameling en de bron aangegeven.

3. Voor een aantal parameters is voortgegaan op de driejaarlijkse survey die door de Vlaamse overheid nog recent is uitgevoerd. Voor de opmaak van de rangschikking is de antwoordmogelijkheid 'neutraal' bij de niet-antwoorders en geen menig geplaatst. Het % van een gemeente wordt dus berekend op het aantal ja en nee, dwz de dichotome antwoorden. Ben je tevreden over het wonen in je gemeente had 5 antwoordmogelijkheden: geen mening, geen antwoord, onjuist, neutraal, juist. 'Neutraal' is volgens ons 'geen mening' en wordt bij deze groep gevoegd. Meer in het algemeen is een opinie of standpunt geen 'gradueel' gegeven en kan in feite niet op een schaal uitgezet, zoals in nogal wat onderzoeken toch gebeurt. Grote wijzigingen in de rangorde van gemeenten heeft dit niet tot gevolg maar het maakt deze toch exacter.

4. Voor sommige parameters is enkel de aanwezigheid of de afwezigheid het rangschikkingscriterium, bv het al of niet aanwezig zijn van een Cyriel Verschaevestraat of de erkenning als Fairtrade gemeente, of een gemeente met een Uit Pas. Voorzover de datum bekend is van toetreding, bv als Fairtraidegemeente, wordt op deze basis een rangschikking opgemaakt. Gemeenten zonder Fairtraidecontract krijgen allen de score 308. Gemeenten met een Femma of VIVA-SWV afdeling (Christelijke en Socialistische vrouwenbeweging) krijgen allen de score 1, de andere gemeenten de score 151, dwz het aantal Femma-gemeenten+1. Door het hoge aantal parameters wordt een specifieke score op 1 parameter verdund tot 1/144ste, en zal dit nooit de eindrangschikking ten gronde beïnvloeden.

5. Alle gegevens zijn te exploreren in een exceltabel, dwz men kan voor elke parameter alle gemeenten zelf rangschikken door een klik op de kolomhoofding en de aanduiding op- of neergaand. In de bespreking gaan we niet verder in op de deelscores per parameter, alhoewel dit erg interessant is, bv voor het aantal inwoners met migratieachtergrond uit de oude Belgische kolonies.

6. Men kan ook een gemeente selecteren langs de kolomtitel en dan op de horizontale lijn nagaan welke de rangschikking is op elk van de 42 paramaters, en hoe de gemeente dan komt aan de totaalscore, die dan gedeeld wordt door het aantal parameters om de gemiddelde score te berekenen, die als basis dient voor de rangschikking op de invalshoek Uitdagingen.

7. Zoals aangekondigd worden gedurende vijf dagen de gemeenten volgens elk uitgangspunt gerangschikt, te beginnen met de Uitdagingen. De tweede dag volgens de Realisaties en de voorlopige rangschikking na twee uitgangspunten. De 3de dag volgens de Participatie van de burger, met opnieuw de voorlopige rangschikking; de 4de dag volgens de Evaluatie door de burger met de rangschikking na 4 invalshoeken en de vijfde dag, vrijdag 5 oktober, volgens de Tevredenheid van de burgers in de gemeente samen met de eindrangschikking voor alle 144 parameters.

3de invalshoek: Participatie - 24 parameters

Betrokkenheid van de bevolking op het gemeentelijk leven in z'n diverse vormen vormt het aanknopingspunt. Uit een veelheid van factoren zijn deze gekozen waarover cijfers ter beschikking stonden en waarmee dus een rangschikking van gemeenten kon opgemaakt. Voor elk van deze parameters kan men nagaan in welke mate een gemeente daarin excelleert, of juist niet.

1. % plaatsen op de bevolking in WoonZorgCentra op initiatief van Non-Profit VZW's, dwz VZW's die niet afhangen van een grotere commerciële groep.
2. % plaatsen op de bevolking in Commerciële Woonzorgcentra, ingerepen VZW's verbonden aan een commerciële groep.
3. Aantal sportclubs per inwoner, hoe meer sportclubs hoe meer initiatief betoont is van inwoners van de gemeente.
4. Sportparticipatie van inwoners. Hoe groter de sportparticipatie hoe groter de betrokkenheid van de inwoners op het gemeentelijke leven en initiatief.
5. % inwoners dat af en toe tot veel te voet gaat voor korte afstanden in de gemeente
6. % inwoners dat af en toe tot veel met de fiets gaat voor korte afstanden.
7. % inwoners dat een openbaar vervoer abonnement heeft, hetgeen wijst op zowel de beschikbaarheid ervan als de wil er gebruik van te maken.
8. % inwoners dat een fiets bezit, hetgeen aangeeft dat inwoners in een aangepaste weginfrastructuur beschikken als er gebruik van (willen) malen door het bezit van een fiets.
9. Aantal boeken per inwoner dat ontleend of verlengd is, geeft de mate aan dat inwoners gebruik maken van de bibliotheek
10. Aantal vrijwilligers in de gemeente dat meewerkt met de bibliothee, hetgeen wijst op een belangrijke burgerparticipatie.
11.Gemeenten waar een Femma-afdeling (oude KAV - Vrouwenbeweging christelijke zuil) aanwezig is. Al deze gemeenten krijgen score 1, de anderen de scor 308.
12. Gemeenten met een VIVA-SWV-afdelingen (Socialistische vrouwenbeweging). Zelfde scoremechanisme als 11.
13. Gemeenten met minstens een Chiro, scouts of KLJ-afdeling. Zelfde scoremechanisme als onder 11.
14. Gemeenten met minstens een WijkGezondheidsCenrum, hiermee anticiperen deze gemeenten al op de gezondheidszorg- en toebedeling van de toekomst, waarbij de betrokkenheid van de inwoners en het engagement van de initiatiefnemers centraal staat.
15. Gemeenten die een Dienst Aangepast Vervoer (ODAV) in hun gemeente actief hebben. Dit gehandicaptenvervoer, dat op niet-commerciële basis gedeeltelijk de vervoersbehoefte van gehandicapten tegemoetkomt in Vlaanderen is illustratief voor de bewonersdynamiek in deze gemeenten als aanvulling op het openbaar vervoer.
16. Aantal gebruikers van mantelzorg in de gemeente als % op het aantal inwoners.
17. Aanwezigheid van Vluchtelingencomité. Elke gemeente heeft de laatste jaren te maken gehad met aanwezigheid van asielvragers en erkende vluchtelingen. Gemeenten waar burgers initiatief namen voor een welkomstcomité en de integratie van asiel-vragers
18. % Belgwordingen op aantal vreemdelingen in de gemeente in de periode 1989-2016. Het geeft de integratiewil aan van de er verblijvende vreemdelingen die Belg geworden zijn, hetgeen een belangrijke daad van burgerparticipatie, oa door het het volledig stemplichtig worden voor alle verkiezingen.
19. Het % geldig uitgebrachte stemmen op de stemplichtigen. Zich niet aanbieden op het stembureau, blanco of ongeldige stemmen zijn uitdrukking van een onwil als burger te participeren aan de democratie. Gemeenten worden gerangschikt volgens effectieve deelname aan de stemplicht.
20. Het % stemmen op 'linkse' partijen (sp.a, Groen + PVDA) in 2014 geeft de mate aan dat het socia(listisch)e (nog) wortels heeft in de gemeente, er van uitgaande dat dit een grotere betrokkenheid op de sociale doelstellingen en werking van een gemeente heeft.
21. % EU-Vreemdelingen dat zich heeft ingeschreven voor de locale verkiezingen 2018, hetgeen de betrokkenheid aangeeft van deze niet onbelangrijke groep in de gemeenten.
22. % niet-EU vreemdelingen (met minstens vijf jaar verblijf in België) dat zich ingeschreven heeft voor de gemeenteraadsverkiezingen éà18.
23. Gemeenten waar een 11-11-11 comité actief was voor lokale actie, geklasseerd volgens het bedrag per inwoner dat ze ingezameld hebben. Tervuren komt hier bv op de eerste plaats.
24. 11-11-11 zamelt ook continue giften in langs schenkers en stortingen. Ook op basis van het gemiddelde bedrag per inwoner van de gemeenten wordt hier een klassement opgemaakt, hoe hoger de bijdragen hoe groter de participatie van de burgers aan de sociale doelstellingen die ook door gemeenten behartigd wordt.

Bespreking: Participatie

Herent, Alken en Boechout vormen de top drie, en voor de inwoners van deze gemeenten zal dat geen verwondering wekken. De 1ste plaats van Herent drukt meteen ook de waardering uit voor de bezielers van Herent, van Willy Kuijpers (de sociale dimensie van de Volksunie), over Jo met de Banjo (oud schepen) tot Marcel De Prins en Tuur Vanempten (beweging.net) en vele anderen. Alken, op de tweede plaats draagt nog altijd de vruchten van de in 1970 al gestarte werking van Wereldscholen, een initiatief van Jef Ulburghs dat door Frans Swartelé in Alken werd geïntroduceerd en uitegbouwd. In 1979 verscheen het boekje Basisstrijd, tien jaar praktijk in Alken bij Kritak dat nog een verrassend actueel beeld geeft van de strijd voor een rechtvaardige en betrokken gemeente en samenleving. Dat Alken wat Participatie in de gemeente betreft vooraan staat is een late hulde voor Jef Ulburghs en een actuele hulde voor de nog altijd erg actieve Frans Swartelé en uiteraard de ganse Alkense bevolking.Ook de goede plaats van Puurs en Bierbeek is schatplichtig aan enkele actieve bewoners, zoals ook in de andere gemeenten in de top 30, en in feite overal elders, het geval is.

Gent en Mechelen zijn niet ver weg, en dat is toch opvallend, maar ook Holsbeek en de middelgrote steden laten zich kennen. Ook kleinere steden en landelijke gemeenten komen, wat burgerparticipatie betreft naar voren, ook al staan ze voor kleinere uitdagingen. Ook de burgers maken een gemeente tot een sociale gemeente, en dit wordt hier op een weliswaar beperkte wijze in beeld en in rekening gebracht.

Bespreking: Uitdaging, Realisatie en Participatie samen.

Het is uiteraard een tussenstand, maar de zwaargewichten komen bovendrijven, Gent, Mechelen en ook Genk verschijnt aan de horizon, de thuisgemeente van Jef Ulburghs, maar Antwerpen; Sint-Niklaas, Leuven en Turnhout blijven niet veraf. Mortsel en Brugge blijken vasthouders wat deze rangschikking betreft na deze drie invalshoeken en rangschikkingen gebaseerd op nu al 101 parameters: Uitdagingen, Realisaties en Participatie.

De Uitdaging, dwz de keuze van sociaal behoeftige bewoners om te wonen in deze steden weegt nog altijd sterk door in de rangschikking van gemeenten. Sociale behoeftigheid van inwoners maakt gemeenten en hun beleid op zich niet sociaal, maar het zorgt enerzijds voor meer middelen en inkomsten die kunnen ingezet worden en anderzijds is er een voortdurend appel tot een actieve sociale politiek, onderkenning van het burgerbelang en van burgerparticipatie.

Vilvoorde komt voor het eerst op de dertigste plaats piepen, na Tongeren, de wat verloren stad in Zuid-Limburg. Boom, Willebroek en enkele centrumsteden, naast De Panne en Blankenberge, blijven samen met Tienen, Sint-Truiden, Eeklo en Lier mee vooraan staan.

Of het beleid en het leven in de gemeente ook zo ervaren en geëvalueerd wordt zal blijken uit de laatste twee invalshoeken waarbij vooral de resultaten van de gemeentelijke surveys zullen verwerkt worden en samengevoegd met de resultaten van de drie reeds behandelde uitgangspunten.

01/10/2018 - Uitdagingen         
02/10/2018 - Realisaties          
03/10/2018 - Participatie         
04/10/2018 - Evaluatie             
05/10/2018 - Tevredenheid       
05/10/2018 - Totaal resultaat 

Jan Hertogen, socioloog