BuG 327 – Bericht uit het Gewisse – 23 mei 2016
   
BuG 327 on-line                             Printversie (13p)
 
Katholieke net telt meer moslims dan andere netten samen
   

   
Godsdienstkeuzes in alle netten in Vlaanderen met ondermeer
een inschatting van het aantal moslims in het katholieke net

Van de 876.088 leerlingen zijn er 3.157  of 0,4% die vrijstelling
vroegen, 79,5% kiest katholiek, 12,2% zedenleer en 6,3% islam.
Maar als de helft van islamkeuze van GO!/Gemeente toegepast
wordt op het katholieke net is de Islamaanwezigheid 12,2%,
of 106.958 waarvan 53.496 in het katholieke en 52.562 andere,
Voor verdere toelichting van deze berekening, zie punt 5.
 
Bron: Onderwijsstatistiek 2002-2015 keuze godsdienst/ander
(kies Deel 1 in de statistisch jaarboeken, voorlaatste punt)
Tabel npdata: Net en godsdienst/andere keuzen 2002-2015

0. Slotoverweging: De moslims in het onderwijs zijn de laatste decennia in de steek gelaten door de grootste actor op de onderwijsmarkt, nl het katholieke net. De dialoogschool is daar een schuchtere erkenning van zonder evenwel een volwaardig aanbod van keuze voor islam aan te bieden. Enkel wanneer dat gebeurt zal het verleden hersteld en de toekomst verzekerd zijn, ook wat het risico op aanslagen betreft.

1. Aanleiding en naleiding

Aanleiding voor deze opstoot van onderzoeksdrift is het laconiek bericht op de vrt-nieuwsredactie: Aantal leerlingen dat islam volgt op vijf jaar met 40% gestegen, zie De Redactie 12/05/2016. Bij nader toezien is het aantal kinderen/jongeren dat in het basis- en secundair onderwijs voor islam kiest gestegen van 42.153 tot 60.052, of een stijging van 5,0% van de leerlingen tot 6,8% van de 877.431. Dat de keuze voor de katholieke godsdienst 80,4% betrof was blijkbaar geen nieuws, en dit voor een net dat een goede 67% van de onderwijsmarkt beheer(s)t. Dat in de niet-katholieke netten nog eens 13,4% van de leerlingen voor de katholieke godsdienst kiest is ook al geen nieuws, alhoewel eenvoudig af te leiden uit de bekend gemaakte cijfers. Wat blijkbaar in de hoofden moet blijven hangen is die 40% stijging. De moslims in katholieke scholen zijn hier niet in meegerekend, enkel die in de andere netten worden geteld, misschien hebben moslims zich meer dan vroeger naar die andere netten gericht bv, wie zal het zeggen?

Daar kwam dan nog het statement bij uit het overigens erg interessant interview met Khalid Benhaddou, in DM van 21/05/2016: "In het katholiek onderwijs zijn moslims ondervertegenwoordigd, in de officiële scholen zijn we oververtegenwoordigd. Zeker vroeger was het voor veel moslims ongeoorloofd om naar een katholieke school te gaan, omdat ouders niet wilden dat hun kinderen moesten meedoen met de katholieke rituelen. Dat men in katholieke scholen rekening wil houden met het pluralisme, vind ik een stap in de goede richting". Als er al ondervertegenwoordiging is, hoe sterk is deze, en zijn er in absolute aantallen niet meer moslims in het katholieke onderwijs dan de andere netten samen bv?

En vandaag nog een naleiding, het interview in DS van 23/06/2016, zie De Redactie 23/06/2016. Eéen net zo stelt de Gentse rector Anne de Paepe, of hoe de 'staat' zich ongegeneerd moeit met de 'kerk'. of hoe vrijzinnigheid en ook Patrick Loobuyck nog achterhoedegevechten voeren tav een werkelijkheid die verder evolueert dan zij zich kunnen voorstellen. Dan liever Herman Van Goethem en z'n analyse in de Humo van 20/05/2016. En misschien wat meer serendipiteit in het denken en onderzoeken in plaats van vooringenomenheid.
 
2. Vroeger en ook nu: meer dan de helft van de moslims uitgesloten van islamonderwijs

Na de erkenning van de islam als Godsdienst in 1974 is door monopoliepositie van het katholiek onderwijs geen vrije keuze geweest van godsdienst in Vlaanderen. Khalid Benhaddou argumenteert als volgt om de aparte levensbeschouwelijke vakken niet af te schaffen: "Nee, want dan zullen moslimleerlingen geen enkele toetsing meer hebben. En dan laten we hen helemaal over aan het internet en sociale media. Als er nu één plaats is waar je verkeerde ideeën over de islam nog kunt corrigeren, dan is dat wel het onderwijs. Als dat zou wegvallen, geef je die kinderen helemaal in handen van de salafisten die vandaag de markt domineren.".Per negativum kan vanuit dit oogpunt het verleden geëvalueerd: Islamonderwijs werd voor meer dan de helft van de moslimsleerlingen uit het onderwijs gebannen, met alle gevolgen van dien? De staat en ook het katholieke net heeft hier in het verleden haar verantwoordelijkheid ontlopen. De dialoogschool is een kleine stap om hieraan te remediëren, maar enkel het aanbod van volwaardig islamonderwijs binnen het katholieke net kan de toekomst verzekeren.

3. Evolutie onderwijs 2002-2015 - Tabel Net en godsdienst/andere keuzen 2002-2015

In tabellen en grafieken kan het detail gegeven voor basisonderwijs en secundair onderwijs en binnen deze opdeling het gewoon en het buitengewoon onderwijs. Tevens kan het overzicht gegeven van de 'netten' en van de keuzes van godsdiensten en zedenleer. In lijngrafiek en stapelgrafiek. Teveel om in detail in deze BuG te behandelen. In de tabel kan men het detail van de tabellen en grafieken per jaar en in een overzicht van 2002 tot 2015 exploreren: Onderwijs - netten - godsdienst- zedenleer 2002-2015

3.1. Totaal aantal leerlingen per Net

Privaatrechtelijke verenigingen kalven lichtjes af onder de 70%, ten voordele van het GO! Onderwijs in de periode 2002-2015.

     
Na een kleine dip in 2011 is er een langzame groei van aantal leerlingen.

Zaak is dat onderwijs in het Vlaams gewest voor meer dan 2/3 in handen is van privaatrechterlijke verenigingen. Maar dat kan niet verhelen dat 99% van deze private initiatiefnemers onder katholieke vlag varen, naast de joodse, protestantse, anglikaanse, orthodoxe scholen en de methodescholen zoals Steiner.

3.2. Evolutie Lager en Secundair Onderwijs

In 2015 bereikt het aantal leerlingen in de Vlaamse gemeenschap opnieuw het niveau van 2005

De evolutie is wat uitvergroot weergegeven omdat enkel de top van de evolutie getoond wordt. Daarmee is ook duidelijk dat de evolutie Lager Onderwijs 2002-2008 zich reproduceert, maar op een hoger niveau tussen 2009-2014. De verhoging van het aantal is uitsluitend het gevolg van immigratie en een stijgen van het Brusselse Nederlandstalige onderwijs.

De leeftijdsverdeling in het Vlaamse gewest op 01/01/2015 geeft een aanduiding van de komende jaren, evenwel nog zonder de bijkomende immigratie.
   

De instroom in het lager onderwijs vanaf 6 jaar zal de komende jaren afnemen, en deze in het secundair onderwijs gedurende 6 jaar toenemen. Voor evolutie leeftijden 0-100jr van  tot 2014 per gewest, met onderscheid vreemdelingen en Belgen, zie BuG 269 on-line en tabel Evolutie Belgen en vreemdelingen naar leeftijd 2000-2014.

Op deze grafiek is meteen nog maar eens duidelijk dat de komende 15 jaar de instroom van jongeren in de arbeidsmarkt alsmaar zal verlagen, als een van factoren die de generatiewisseling alsmaar meer in negatief zal zetten gezien de uitstroom op pensioenleeftijd in de zelfde periode alsmaar zal verhogen.
 
3.3. Gewoon en Bijzonder Onderwijs

Grafieken met het aantal en % Bijzonder Onderwijs op het totaal, onderscheiden voor Lager Onderijs en Secundair Onderwijs.

  
De stijging in het lager onderwijs is na enkele jaren nog zichtbaar in het secundair onderwijs. Globaal is er een stabilisatie na 2011, en met het M decreet is er in 2016 een transfer van 2.000 leerlingen gebeurt naar het gewoon onderwijs.

3.4. Gewoon en Bijzonder Onderwijs per net in 2014-2015

Gemeenten zijn uitdrukkelijk aanwezig als initiatiefnemer in het Lager Onderwijs. In het secundair onderwijs controleren de privaatrechtelijke initiatiefnemer, dus in hoofdzaak van katholieke inspiratie, voor driekwart de onderwijsmarkt.
   

 
4. Keuze godsdienst/zedenleer per net in 2014-2015
 
4.1. Keuze godsdienst/zedenleer per net in 2014-2015
 
Afgerond 80% van de keuze voor godsdienst/zedenleer gaan naar de katholieke godsdienst, 80,2% in het Lager Onderwijs,  78,8% in het secundair onderwijs. Dat wil zeggen dat wat zingeving betreft de aankomende generaties binnen het katholieke carcan een levensvisie meekrijgen. Naast de 78% onderwijskaders van katholieke origine wordt ook gemiddeld door 1/3 van de leerlingen in niet-katholieke kaders voor de katholieke godsdienst geopteerd.
 

Lager Onderwijs (Gewoon en Buitengewoon samen)

  
 Secundair Onderwijs (Gewoon en Buitengewoon samen)

 
Totaal Lager en Secundair Onderwijs (Gewoon en Buitengewoon samen)

12,2% van de keuze betreft zedenleer, dwz 44 % in de GO! scholen en Provinciescholen, en 28,4% in de gemeentescholen, waar de keuze voor de katholieke godsdienst meer dan de helft bedraagt.
    

In deze tabel wordt het totaal gemaakt voor Lager en Secundair onderwijs, met het detail voor alle godsdiensten, zedenleer en andere. Cultuurbeschouwing is het verplichte aanbod in de meeste Methodescholen (zoals Steiner). De andere godsdiensten zijn maar beperkt aanwezig in de enkele aparte scholen of het onderwijsaanbod in gemeente- of GO!-scholen.

2.287 leerlingen islam zijn terug te vinden in aparte islamscholen, die, zoals geargumenteerd in BuG 118 on-line, nooit een vlucht zullen nemen. De kans is verkeken, en de beslotenheid van de andere privaatrechtelijke netten hebben ondermeer moslims gedreven naar marginale en riskante interpretaties. Hopelijk wacht het katholiek onderwijs langs haar dialioogscholen niet te lang om islam als een volwaardig keuzevak in het onderwijspakket aan te bieden.

4.2. Keuze godsdienst/zedenleer per net in het Gewoon Onderwijs 2014-2015

Gewoon Lager Onderwijs

 
Buitengewoon Lager Onderwijs
 
  
 Lager Onderwijs (Gewoon en Buitengewoon samen)

    

   
4.3. Keuze godsdienst/zedenleer per net in het Bijzonder Onderwijs 2014-2015

Gewoon Secundair Onderwijs
 
 
Buitengewoon Secundair Onderwijs

 
Secundair Onderwijs (Gewoon en Buitengewoon samen)

   

 5. Twee methoden om het % moslims in katholieke net in te schatten

Hoeveel moslims zijn in 2015 aanwezig in het onderwijs in de Vlaamse gemeenschap. De keuze voor islam geeft daar buiten het katholieke net een goede aanduiding van. Maar om tot een algemeen overzicht te komen dient het aantal moslims in het katholieke net, dat nu enkele de keuze heeft voor de katholieke godsdienst, ingeschat te worden. Navraag bij het katholieke net in het verleden leverde weinig op, hetzij dat men het zelf niet wist, hetzij dat men partiêle gegevens, zoals in Antwerpen bv, niet wou vrijgeven. Zodus zijn we aangewezen op twee methodes die telkens, langs een simulatiekader, kunnen aangepast worden aan de werkelijkheid, wanneer deze bekend wordt.

5.1. Aantal moslims in katholiek onderwijs de helft van het niveau van GO!/Gemeente.

In het katholieke net zou de keuze voor islam op de helft liggen van deze in het GO!- en gemeentelijke net. Het berekeningsschema laat toe om 50% te vervangen door 60% of 40% of een andere waarde wanneer deze meer aan de werkelijkheid zou beantwoorden. Het resultaat van het % van de keuze wordt dan onmiddellijk herberekend in de tabel Net en godsdienst/andere keuzen 2002-2015, zie blz moslims, het gele vakje.
  

Bij toepassing van 50% van het aandeel islam in GO!/Gemeente zouden zich 54.396 moslims in het katholieke net bevinden of 9,2%. Dat is meer dan in alle andere netten samen.

Omgezet in grafiek komt volgend virtueel beeld tot stand:

5.2. De proef op de som: moslims in de bevolking, het dubbele bij 6-17 jarigen

Voortgaande op het % moslims in de Vlaamse gemeenschap en de impact van het Nederlandstalig onderwijs in Brussel (25 à 30%) kan een aanname gebeuren dat het aantal en % moslims in de leeftijdsgroep 6-17jarigen het dubbele bedraagt van deze in de bevolking.
  

Voortgaande op de bevolkingsaantallen in het Vlaamse gewest en in Brussel aan 30% voor de 6-11 jarigen en 25% voor de 12-17jarigen komen we voor 2015 uit op 871.364 inwoners, hetgeen in de buurt komt van de 876.088 leerlingen in het Lager en Secundair Onderwijs in Vlaanderen. De onderwijspendel Brussel Vlaams gewest en deze naar andere gewesten wordt in deze berekeningswijze geneutraliseerd, dwz gelijk gesteld.

Als dat het % moslims in het Vlaams gewest en Brussel wordt toegepast en x2 gedaan, gezien het een jongere bevolking betreft, dan is het totaal aantal moslims in deze leeftijdsgroep 105.626, hetgeen volledig gelijklopend is met het resultaat van de voorgaande methode.

Wie de factor 2 te hoog of te laag vind kan deze in de tabel Net en godsdienst/andere keuzen 2002-2015, zie blz bevolking, aanpassen in het gele vakje.

Slotoverweging

Hoofddoel van deze valorisering van deze tellingen door het onderwijsdepartement in de Vlaamse gemeenschap is op een redelijke wijze nadenken over redelijke evoluties, en de beeldvorming, zoals de misplaatste 40% van de Redactie een ruimer kader geven. Er werken toch ook licentiaten, sociologen en statistici in de redacties van de media. En waar blijven de universitaire centra met hun maatschappelijk relevant onderzoek. Hopelijk kan krijgt het sociaal en sociologisch onderzoek wat meer ruimte met de nieuwe generatie rectoren.
 
De moslims in het onderwijs zijn de laatste decennia in de steek gelaten door de grootste actor op de onderwijsmarkt, nl het katholieke net. De dialoogschool binnen het katholieke net is daar een schuchtere erkenning van zonder evenwel een volwaardig aanbod van keuze voor islam aan te bieden. Enkel wanneer dat gebeurt zal het verleden hersteld en de toekomst verzekerd zijn, ook wat het risico op aanslagen betreft.

Jan Hertogen, socioloog