BuG 197 – Bericht uit het Gewisse – 27 september 2013

BuG 197  on-line                        Printversie (10p)

Vervangingsnoodzaak ouder personeel in België per gewest
2012, voor alle sectoren leeftijd en % 45+, 50+, 55+ en 60+

Tabel: Werknemers naar leeftijd en gewest 2012
met grafische voorstelling leeftijdsverdeling

 
5 Vooraf's:

Vooraf 1. Roma uit Frankrijk zetten is tegen het vrije verkeer in Europa
Vooraf 2. Het hoofddoek dispuut in Brussel: ACV Openbare dienst, 5 kolonne in Brussel voor anti-islam ressentiment?
Vooraf 3. Versplintering oppositie Syrië: “Sharia in plaats van Assad”
Vooraf 4. De even-wichten van de VRT, Van dermeersch en Doornaert in Reyers Laat
Vooraf 5. Ligt België in het Waasland? - Over vraag en aanbod verpleegkundigen
  
 
Vooraf 1. Roma uit Frankrijk zetten is tegen de vrijheid van verkeer in Europa, terwijl op 01/01/2013 de beperkingen voor Bulgarije en Roemenië wegvallen. Het Franse uitdrijvingsbeleid tegen Roma is niet niks, zie artikel op Deredactie. Daar is wel sprake van 20.000 in Frankrijk verblijvende Roma terwijl er volgens de Tagesspiegel 450.000 Roma in Frankrijk leven (of ze moesten al allemaal uitgezet zijn?), zie BuG 133 voor het aantal Roma in alle landen van de toen nog EU-27.
 
Vooraf 2. Het hoofddoek en kledijdispuut in Brussel: ACV Openbare dienst, vijfde kolonne in Brussel voor anti-islam ressentiment? -  In het Brusselse gewest werken 17.468 federale ambtenaren (Nacecode 84111), maar wonen er maar 2.453 of 14%. Deze telling is gebeurd op 31/12/2012 en gaat voort op de RSZ en RSZ-PPO-cijfers. Als we kijken naar de overheden van gewesten en gemeenschappen (Nacecode 841112) zien we dat er 14.478 werknemers actief zijn in het Brussels gewest maar dat er maar 3.409 wonen, dwz 24%. Samengevat, 86% van de federale ambtenaren en 76% van de ambtenaren van gemeenschappen en gewesten die in Brussel werken, wonen buiten het Brusselse gewest. En dat is hun goed recht. Uiteraard zijn er tevens een aantal van deze Brusselse ambtenaren die ook buiten Brussel werken dus die 14% en 24% zijn dan nog een maximum. Als we verder kijken naar de Arbeidsbemiddeling (Actiris en VDAB) zien we dat er hier 5.472 werknemers actief zijn in het Brusselse gewest. 2.155 of 39% van dit aantal woont in Brussel en is actief in de arbeidsbemiddeling binnen of buiten het Brusselse gewest. Ook voor de beroepsopleiding waarvoor 7.001 werknemers in het Brusselse gewest werken zijn er maar 1.173 of 17 % woonachtig in het Brusselse gewest.
 
Als er sprake is van een syndicaal deficit in het hoofddoek en kledijdispuut, komt dit dan ook niet voort uit de claim die van buitenaf op Brussel gelegd wordt en waarin de verkramping ondermeer vanuit VB, N-VA en andere partijen een rol kan spelen? Wat is bv de positie van de ACV-afdelingen van Brussel zelf? Het ACV is zowel sectoraal als regionaal georganiseerd. En wat is de positie van de LBC-NVK, die langs de Non-Profitsectoren in synergie dienen te staan met eventuele codes in de publieke ziekenhuizen, bejaardenhomes en welzijnszorg in het Brusselse gewest.
 
Als België ooit zou splitsen in drie dan zal Brussel vanaf de eerste dag bezet worden door legers vanuit de andere deelstaten gezien in Brussel zelf maar 18% van de er werkende militairen wonen, evenzeer zullen er politiedetachementen moeten zijn vanuit Vlaanderen en Wallonië gezien er maar 28% van de lokale politie en 13% van de federale politie ook woont. Maar is deze machtsgreep al niet een beetje aan gang, maar dan op het ambtelijke vlak waarbij de vakbond een soort van vijfde kolonne vormt? Zijn het de buiten het Brussels gewest wonende syndicale afgevaardigden van ACV die de schoonmoeder spelen en die een dresscode willen opleggen en vooral ook langs hun anti-islam ressentiment in de eigen nog altijd religieuze gefundeerde voet schieten?
 
Vooraf 3. Versplintering oppositie Syrië: “Sharia in plaats van Assad” - De vertaling van een artikel van Karin Leukefeld uit de Junge Welt van 26/09/2013, een erg interessante samenvatting van de nieuwste ontwikkelingen in Syrië die niet altijd tot hier doordringen. Islamitische opstandelingen trekken zich terug uit de “Nationale Coalitie”. Er moet een nieuwe staat op zuivere religieuze basis komen, voor het verder artikel zie DWM “Sharia in plaats van Assad”.

Vooraf 4. De even-wichten van de VRT, Van dermeersch en Doornaert in Reyers Laat van 26/09/203:  Als Abou Jah Jah en Lamine samen hun ding mogen doen, dan moet daar wat tegenover staan, moeten ze op de redactie van Reyers Laat gedacht hebben. Als we Anke Van dermeersch eens uitnodigden met haar Islam of Vrijheid. Is dat niet racistisch feministisch probeerde nog iemand. Toch niet als we Mia Doornaert er bijvragen, dat is een tegen-wicht, en Kristof Clerix van Mo, dat is toch ook een oude linkse, die zal toch wel wat tegenspreken. Maar het liep anders. In plaats van Louboutin zelf te vragen of Dietrich Muylaert die de Canadese studente Rosea Lake gecontacteerd had waarvan Van dermeersch het beeld gepikt had, vond Doornaert het niet meer dan normaal dat een bekend merk, Louboutin, zie maar de rode zool, zonder problemen mocht geassocieerd worden met het vuil van de straat, dat is nu eenmaal het lot van bekende merken. Maar dat is po, probeerde Kristof Klerix van Mo nog, maar hij krijgt onmiddellijk de 2 vrouwen over zich heen. Po-larisering, dat mag wél voor katholieken maar niet voor de Islam brieste Doornaert. Maar het is po, probeerde Klerix nog eens. Jaja, en in 68 waren er zogezegd ook voor- en tegenstanders van het communisme, beet Doornaert opnieuw van zich af, maar dat is totalitair en daar moet je altijd tegen zijn. Toen ging bij mij een lichtje op. Het was altijd altijd een grote vraag geweest indertijd wie de brochure Radicalisering van jongeren door het maöisme geschreven had. Iemand van het ouderkomitee van Lommel zou er de hand in gehad hebben was toen de uitleg, maar nu moet men toch aannemen dat het misschien Mia Doornaert geweest is. Van dermeersch kon verder haar ding volledig kwijt: de Islam is op zich helemaal te verwerpen, je hebt wel gematigde moslims maar die zijn misleid, de islam is op zich intolerant en onaanvaardbaar, daar staan wij met Vrijheid of Islam voor. En waar bleven de gematigde moslims op 11/09 gooide Doornaert er nog bovenop. Een niet mis te verstane boodschap van deze even-wichten, zonder enige tegenspraak op de publieke zender. Van Gils probeer zich nog enigszins te redden met Igor Decraene, wat hij het liefste deed, koeien melken of wereldkampioen worden? Laat mij volgend jaar maar studeren repliceerde Igor, en wat ga je danstuderen? Iets in de landbouw, ah ja, dan kan je je vaders melkboerderij nog overnemen besloot Lieven, toch enigszins van z'n melk.
 
Vooraf 5. Ligt België in het Waasland? - Recent was er wat beroering omdat het aantal gevraagde verpleegkundig en verzorgende personeel zou dalen volgens Verso(de werkgeversorganisatie in de Non-Profit) en de VDAB-gegevens. Ja dat klopt zei Lon Holtzer, wat ze verder toelichtte in De Ochtend. Het aantal inschrijvingen in scholen is sinds 2007 met 50% gestegen, maar we hebben nu vooral nood aan goed gekwalificeerde verpleegkundigen, die van het ASO komen dus, zo stelde Lon. Uit een onderzoek in het Waasland dat Lon onder ogen kreeg zou de helft van het personeel binnen 15 jaar moeten vervangen worden. Maar goed dat België niet in het Waasland ligt dacht ik meteen, en de groei van het aantal verpleegstudenten zal ook wel wat te maken hebben de de succesvolle syndicale acties de laatste 15 jaar, de Gezondheids- en Welzijnssector zijn trouwens nog altijd de primus wat 'werkbaarheid' betreft zo blijkt uit recent onderzoek van de Serv. Maar het blijft van belang dat mensen voor zorgberoepen kiezen omwille van de vergrijzing, als mensen welverdiend met brugpensioen gaan, Lon leeft blijkbaar nog in een andere wereld. Er moet trouwens nog een nieuwe CAO 'brugpensioen' gesloten worden in de Non-Profit, zoniet zal er binnen enkele weken gestaakt worden.
 
Dus binnen 15 jaar is de helft van het zorgpersoneel op pensioen, wel wel, dat is dan tegen 2028, en dan moet men kijken naar het personeel van 50 jaar of ouder die in 2028 hun 65ste levensjaar bereiken en dus zeker met pensioen zullen zijn. Voortgaande op de tabel Werknemers naar leeftijd en gewest 2012 is 29,1% van de huidige werknemers in de gezondheidszorg 50+ in België, in Vlaanderen is dat 29,5%, dat is dus nog ver van de helft waar Lon over spreekt. In de Welzijnszorg ligt het aantal 50+ momenteel op 28,6% in België en 28,7% in Vlaanderen. Dat wil zeggen dat de vervangingsnood zich over een langere termijn zal uitspreiden dus ook de instroom in het onderwijs op langere termijn dient gehandhaafd, zonder verder 'paniek' te veroorzaken op basis van totaal verkeerde cijfers, België ligt niet in het Waasland.
 
En wat de stijging met 50% betreft gaat het in feite over een stijging van de 1ste jaars met 56%, dwz +48% bij de Bachelors en +69% bij de HBO5 (de A2's), en dat doet Lon een beetje pijn want zij ziet de stijging liever bij de Bacherlors en dan nog vanuit ASO-richting, een doelgroep die nu aanschuift om arts te worden en die vroeger nogal eens koos voor het verpleegkundig beroep zo is haar analyse. Toch oppassen dat men zo de keuze voor verpleegkunde in feite niet ontraadt voor de HBO5 en wie in technische of beroepsrichtingen afstudeert in het humaniora. Elke terugval van deze instroom zou wel eens onmiddellijk falicant kunnen zin. Voor de instroom verpleegkunde 2012-2013, zie verder BuG 187.

 
1. Voor eens en altijd: aantal 45+, 50+, 55+ en 60+ op 31/12/2012 in België in alle sectoren
 
In BuG 192 werd voor alle 916 sectoren in de Belgische economie de evolutie geschetst van de tewerkstelling in de periode 31/12/2008-2012. In de nieuwe tabel Werknemers naar leeftijd en gewest 2012 wordt de tewerkstelling in al deze sectoren en subsectoren in beeld gebracht voor alle leeftijdsjaren alsmede het aantal en % 45+, 50+, 55+, 60+ en dit per gewest. In totaal betreft het een tabel met 595.726 cellen die evenwel eenvoudig openplooibaar is en elkeen onmiddellijk bij het gewenste of gezochte cijfer en % brengt.
 
2. Indeling van de werknemers volgens woonplaats - ook het buitenland
 
Als een opdeling volgens woonplaats en gewest wordt opgemaakt op basis van RSZ- en RSZ-PPO cijfers over aantal werknemers, dient rekening gehouden met werknemers die in België werken maar in het buitenland, dwz een van de buurlanden wonen zonder in België gedomicilieerd te zijn. Dat waren er op 31/12/202 71.190, waarvan 69.596 RSZ-werknemers en 1.621 RSZ-PPO werknemers. Zij vormen naast Vlaams, Brussels en Waals gewest een 4de categorie.
 
3. Het beginblad van de openplooitabel vervangingsnoodzaak
 
Met vervangingsnoodzaak wordt bedoeld de vervanging van oudere personeelsleden omwille van het met pensioen gaan op 65 jaar. De meest voor de hand liggende indicator daarvoor is de leeftijd van de werknemers. In bijgaande tabel Werknemers naar leeftijd en gewest 2012 wordt voor elk van de 916 sectoren de leeftijdsopbouw per leeftijdsjaar gegeven (met een functie om dit ook grafisch in beeld te brengen) alsmede het aantal personeelsleden op 31/12/2012 dat 45+, 50+, 55+ en 60+ is. Elkeen kan andere categorieën aanmaken of de leeftijd+ variëren op basis van de meegegeven leeftijdsjaren.
 
Achter de +je links zitten voor elk van de verschillende onderdelen (Gewest, Totaal, RSZ en RSZ-PPO) telkens het detail voor de 916 sectoren en subsectoren. Langs de +jes boven kunnen de leeftijdsjaren geopend worden alsmede de aantallen 45+, 50+, 55+ en 60+. In totaal gaat het om 595.726 cellen.
  

 
In dit overzicht is duidelijk dat de vervangingsnoodzaak voor 55+ erg gelijklopend is in de gewesten, met enkel voor het Brusselse gewest een kleiner aandeel van 45 en 50+. Een belangrijk verschil is vast te stellen tussen RSZ-werknemers en de RSZ-PPO-werknemers, nl van de lokale en provinciale besturen. Deze laatsten hebben hebben meer 60+ in dienst maar vooral ook meer 45+. De helft van het personeel van lokale besturen is 45 jaar of ouder, met het Vlaams gewest op kop, 1/3 is 50+ in tegenstelling tot 1/4 van de RSZ-werknemers. De 71.190 werknemers in België in in het buitenland wonen zijn minder oud dan die in België wonen, slechts 9% van hen is 55+. Gezien er een continue instroom is van jongeren onder hen zal deze groep nog enkele jaren systematisch groeien.
 
4. Loontrekkende werknemers voor enkele subsectoren bij overheid en Non-Profit in het Vlaamse gewest
 
Zowel 12,2% van de Belgische als de Vlaamse werknemers is 55+, is Brussel is dat 11,2% en in Wallonië 12,8%. Dat ligt dus niet ver uit elkaar.  Het komende decennium zullen die alle zeker dienen vervangen te worden. 1/4 van de werknemers is 50% en heeft nog een maximale tewerkstelling van 15 jaar voor de boeg, met het equivalent vervanging van dien. Werknemers die vanuit het buitenland in België komen werken zijn eerder jong, slechts 9% is 55+.
.

 
Federale ambtenaren met woonplaats in het Vlaamse gewest zijn oud, 28% is 55 jaar of ouder. Ook de niet-federale overheden met 19,4% 55+ers dienen 1/5 van hun personeel te vervangen het komende decennium,  behoudens het OCMW personeel, waar 14,8% 55+. Onderwijs en de Non-Profit zijn daartegenover met 13 à 14% 55 plussers nog niet toe aan een extreme vervangingsnoodzaak, of deze draait al, zoals bij het onderwijs, op volle toeren. In de culturele sector met 17% werknemers van 55+, en vooral musea, bibliotheken met 24% (zie detail in de tabel) 55 plussers dringt een grotere vervangingsnoodzaak zich op. Het aandeel van de RSZPPO-werknemers is hier ook aanzienlijk groter.
 
5. De dramatische toestand bij het spoor en de post.
 
Het is niet de bedoeling alle sectoren onder ogen te nemen, dat is zaak voor vakbonden en beleidsvoerders. Maar 2 sectoren gaan op korte termijn practisch zeker in de problemen komen, nl. het spoor en de Bpost. Voor het spoor zie trouwens ook BuG 183.

Van de 36.389 werknemers bij het spoor zijn er 52,8% meer dan 50 jaar, dwz deze moeten het komende decennium in grote mate vervangen worden, want welke spoorman werkt tot z'n 65ste? Bijna een kwart (23,3%) moet zelfs de komende vijf jaar vervangen worden want is nu 55 jaar of ouder. Welke spoorbaas gaat dat voor elkaar krijgen?.  En dan heeft men het erover of de nieuwe spoorbaas mag bijklussen voor 230.000€ per jaar.

 
38,3% van de 27.976 werknemers bij de post zijn 50 jaar of ouder, en meer dan de helft is 45 jaar of ouder. De vervangingsnoodzaak is zeer groot maar het postbeleid is er een van niet-vervanging. Op wat gaat dit uitlopen?

6. Op een wip een grafisch beeld van de leeftijdsverdeling in elk van de 916 sectoren
 
In het excel-bestand Werknemers naar leeftijd en gewest 2012 staat op het blad Gegevens de tabel en op een ander blad, Grafiek. Het biedt de mogelijkheid om door de rij van de sector te copieren in het blad Gegevens en op regel 40 te plakken in het blad Grafiek, om een grafiek met de leeftijdsverdeling van de betreffende sector te krijgen, zoals hieronder afgebeeld. Als een rij met opgave van de Nacecode wordt gekopieerd verschijnt de titel in de grafiek, in het andere geval moet de titel van cel B40 naar cel D40 gekopieerd worden.
  
6.1. Spoor
 
Als de leeftijdsverdeling van het huidig spoorpersoneel onder ogen wordt genomen dan is deze het meest atypische van wat zich kan voorstellen, nl praktisch geen personeel tussen 35 en 50 jaar. Het geeft ook aan dat onder de verantwoordelijkheid van Verkeersministers de Croo en Dehaene in de 90-tiger jaren het ware drama van het spoor is tot stand gekomen, de historische onderfinanciering van het spoor. Wie daar nog een goed beeld van wil hebben moet maar eens langs het station van Vilvoorde (een DDR-station noemde Geert Van Istendael het ooit) passeren, waar Jean Luc Dehaene trouwens tot voor kort nog burgemeester geweest is, station, van waaruit blijkbaar nogal wat Syriëstrijders zijn vertrokken.
  

  
6.2. Post
 
De leeftijdsverdeling van de Post ziet er uit als 'ouderlingen'-verdeling, een dikke staart en een smalle kop, dwz de laatste 20 jaar is er praktisch niet aangeworven (of ontslagen bij de jongeren). Binnen enkele jaren is de helft van het postpersoneel met pensioen, niet op 65 maar op 60 jaar of vroeger, zoals blijkt.
  

 
 
6.3. Uitzendsector
  
De uitzendsector is wat leeftijdsverdeling het tegendeel van de post: een dikke kop en een dunne staart, met vooral werknemers tot 30 jaar. In deze grafiek is ook het eigen personeel vervat van de interimkantoren. Situatie voor België.
 

 
6.4. Onderwijs
 
Zoals reeds aangegeven is het onderwijs een sector die er in geslaagd is haar vervangingsmachine volledig op gang te trekken. Nooit waren zoveel jonge leerkrachten actief dan de laatste jaren, met een piek op 32 jaar. De grafiek betreft de situatie in het Vlaamse gewest. Het onderwijs heeft een dikke staart maar een nog dikkere kop gekregen.

 
6.5. Ziekenhuizen
 
De grafische voorstelling van de leeftijdsverdeling in de ziekenhuizen in België, maakt duidelijk dat de vervangingsdynamiek volop aan de gang is, en zoals in het onderwijs tot een grotere kop zal leiden van jonger personeel.
 

 
6.6. Dienstenchequeswerknemer
 
Interessant is ook de leeftijdsverdeling van de dienstencheques werknemers waarbij jongeren maar vooral ook de middengroep in de leeftijdsverdeling is kunnen ingeschakeld worden. Als publieke tewerkstelling van risicogroepen kan dit overzicht wel tellen, het is als tewerkstellingsvorm én als aantrek van middeloude werknemers uniek in de wereld.

Dienstencheques ten koste van de Sociale Maribel

Het dienstenchequesbudget heeft de Non-Profit wel parten gespeeld. Het heeft meegeteld als loonsubsidie en doordat het 3x zo hoog ligt als de sociale Maribel zijn de Non-Profit sectoren om deze reden uitgesloten geweest van de laatste lastenvermindering. Deze loonsubsidieringen zullen trouwens de hoofdbrok uitmaken van de discussies over de concurrentiepositie die op stapel staan, want volgens de wet van 1996 tellen zij wél mee als onderdeel om het loonkostenverschil met de andere landen te verklaren. Als alle loonsubsidiering en lastenverminderingen worden meegerekend (hetgeen wettelijk moet) bedraagt het loonkostenverschil maar 0,5% zoals de vakbonden terecht stellen. In een van de volgende BuG's doen we gans dit expertenrapport en hun zwakke conclusies eens uit de doeken.
 

 
6.7. RSZ-PPO-werknemers
 
De RSZ-PPO, grafiek voor België, zal mede de motor zijn van de tewerkstelling het komende decennium zuiver op basis van de vervangingsnoodzaak, wat ook de klachten zijn van de burgemeesters en de onbetaalbaarheid van de pensioenen, die toch in alle omstandigheden zullen betaald worden. Wat de meeste burgemeesters zeggen is prietpraat waaruit hun onkunde blijkt over de tewerkstelling waarvoor zij verantwoordelijk zijn. In de tabel Arbeidsplaats gemeentepersoneel 2012 en tabel Woonplaats gemeentepersoneel 2012 kan elke burgemeester én burger nagaan hoe de leeftijdsverdeling is voor elk van de deelsectoren van tewerkstelling in het lokale bestuur in elke gemeente in België, zoals hieronder is het globale overzicht voor België gegeven wordt.
  

    
Voor elke sector of subsector, voor elk gewest en onderscheiden naar RSZ, RSZ-PPO of het totaal is de samenstelling van een grafisch beeld kwestie van seconden.
 
7. Een toetje: het aandeel  van elk gewest in de tewerkstelling in België
 
Het aandeel, als % op de totale tewerkstelling, van elk gewest voor het totaal werknemers en de werknemers van 45+, 50+, 55+ en 60+ kan in de tabel Werknemers naar leeftijd en gewest 2012 geëxploreerd worden met het onderscheid tussen RSZ en RSZ-PPO-werknemers. We hernemen hier de tabel:
   

 
61% van de loontrekkende tewerkstelling situeert zich in het Vlaamse gewest, 8% in het Brusselse en 29,2% in het Waalse. Vooral in Brussel is er sprake van een grote ondertewerkstelling, of een ongelijke verdeling van de tewerkstelling tussen de gewesten. Deze is ook op oudere leeftijd zichtbaar, behoudens voor de erg beperkte groep van 60plussers waar Wallonië aan de kop komt en Brussel een 'normaal' aandeel krijgt. Dat wat de totale tewerkstelling betreft, waarin de RSZ-tewerkstelling doorweegt en dezelfde tendensen laat zien.
 
Anders is het gesteld met de overheidstewerkstelling in de lokale en provinciale besturen waar het Waals gewest een relatief groter aandeel heeft met 37,9% van de tewerkstelling tegenover 53,2% in het Vlaamse gewest. Maar ook hier komen de Brusselaars niet aan de bak, zij lopen hier even sterk achterop vooral ook in de 45+ categorieën wat te begrijpen is vanuit de jongere bevolking. De hogere tewerkstelling in de lokale besturen in vergelijking met Vlaanderen kan evenwel niet de grote ondertewerkstelling in Wallonië compenseren of verhelen. In beide categorieën is evenwel Brussel van de tewerkstellingstafel geweerd of geveegd. In welke sectoren dit vooral het geval is zal een van de volgende BuG's uit de doeken gedaan worden. Hierin zal verder ingegaan worden op het verschil tussen arbeidsplaatsen en woonplaats in het Brusselse gewest voor elk van de 916 tewerkstellingscategorieën. Zelfs met een licht overschot op hun begroting kan Brussel allicht een tewerkstellingssteuntje nog best verdragen, of minstens toch enige analyse en inzicht erin.
 

 BuG 197  on-line                        Printversie (10p)
 
Tabel: Werknemers naar leeftijd en gewest 2012
met grafische voorstelling leeftijdsverdeling

   
Jan Hertogen, socioloog
0487 335 552
www.npdata.be